Odkryto przyczynę nieswoistych zapaleń jelit

Mimo, że nieswoiste zapalenia jelit są coraz bardziej powszechne, przyczyny reakcji zapalnych do tej pory były niejasne. Mechanizm, który za nie odpowiada, właśnie został zidentyfikowany przez badaczy z Politechniki Monachijskiej. Odkrycie to - o czym przekonani są jego autorzy - może zaowocować zmianą podejścia do terapii.

W ludzkich jelitach bytują miliardy bakterii, określane wspólnym mianem mikrobiomu. Mają kolosalne znaczenie dla trawienia i innych procesów życiowych. Dlatego układ odpornościowy powinien zwalczać tylko szkodliwe patogeny, bytujące w jelitach, a te pożyteczne zostawić w spokoju. Ten stan delikatnej równowagi może jednak zostać zakłócony.

Badacze zidentyfikowali mechanizm, który w rzadkiej chorobie XLP wywołanej mutacją w genie XIAP, wyzwala problematyczną interakcję między bytującymi w jelitach bakteriami, a komórkami w śluzówce jelitowej. Defekt w genie XIAP sprawia między innymi, że u 30 proc. chorych na XLP rozwija się przewlekłe zapalenie jelit.

Pracując z komórkami jelitowymi wyhodowanymi w laboratorium i eksperymentując na zwierzętach, zespół z Instytutu Immunologii Molekularnej oraz Kliniki Hematologii i Onkologii Klinikum Rechts der TUM Isar działającej przy Politechnice w Monachium, zidentyfikował mechanizm odpowiedzi zapalnej i sposób, w jaki staje się ona przewlekła.

 „Wrodzony układ odpornościowy nadmiernie reaguje na drobnoustroje w jelitach” – mówi dr Monika Yabal. U zdrowych osób układ odpornościowy eliminuje bakterie wywołujące chorobę, a następnie powraca do stanu spoczynku. Ale u niektórych pacjentów z XLP2 zaczyna się reakcja łańcuchowa.

Mechanizm jest bardzo skomplikowany. Jak czytamy w komunikacie prasowym: "Każdy z nas ma receptory Toll-like (TLR), które wykorzystują unikalne struktury, takie jak cząsteczki w ścianie komórkowej do identyfikacji szkodliwych drobnoustrojów. Gdy TLR wiąże się z cząsteczką, substancja sygnalizacyjna TNF i jej receptory TNFR1 i TNFR2 aktywują układ odpornościowy w celu wyeliminowania patogenu. Nie działa to jednak prawidłowo u pacjentów z XLP. Zamiast tego wiązanie TNF z receptorem TNFR1 na komórkach znanych jako komórki Panetha powoduje śmierć tych komórek, co prowadzi do błędnego koła. Dzieje się tak, ponieważ komórki Panetha w warstwie śluzu jelitowego wytwarzają substancje przeciwbakteryjne, a tym samym zapewniają równowagę bakteryjną w jelitach. Utrata tych komórek zmienia skład mikrobiomu. Pożyteczne bakterie są atakowane i nie mogą już pełnić swojej roli regulacyjnej. To ponownie aktywuje układ odpornościowy."

Jak twierdzi prof. Percy Knolle, dyrektor Instytutu Immunologii Molekularnej Politechniki Monachijskiej: "ta zasada może mieć zastosowanie również w przypadku innych chorób zapalnych jelit, a nie tylko u pacjentów z XLP”. Nieprawidłowe funkcjonowanie komórek Panetha zaobserwowano bowiem również u wielu pacjentów z chorobami zapalnymi jelit o różnych przyczynach.

Badacze uważają, że ich odkrycie może otworzyć drogę do rozwoju nowych leków. Jak wyjaśnia dr Monika Yabal, pacjenci chorujący na przewlekłe zapalenie jelit od wielu lat są leczeni lekami hamującymi receptory TNF. Jednak te cząsteczki nie są bardzo specyficzne i dezaktywują zarówno TNFR1 jak i TNFR2. Nasze eksperymenty pokazują, że byłoby lepiej, gdybyśmy mieli selektywny inhibitor receptora TNFR1 – mówi Yabal. 

Katarzyna Hubicz