Objawy zespołu Aspergera mogą się pojawić nim dziecko zacznie mówić. Jak je rozpoznać?

Objawy zespołu Aspergera mogą pojawić się znacznie wcześniej niż sądzono - dowodzą naukowcy opierając się na wynikach najnowszych badań. Wyniki te sugerują, że u niektórych niemowląt z zaburzeniami ze spektrum autyzmu specyficzne różnice w komunikacji społecznej pojawiają się już nawet w wieku 9 miesięcy.

Zespół Aspergera to zaburzenie ze spektrum autyzmu. Jego podstawowym objawem są problemy z nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi oraz z ich podtrzymywaniem - osoby z zespołem Aspergera opierają je raczej na wspólnych zainteresowaniach niż na więzi emocjonalnej.

Objawem zespołu Aspergera są również trudności z komunikowaniem się (z powodu których osoby takie są postrzegane jako nieprzystępne i zarozumiałe),  zachowania kompulsywne, problemy z akceptowaniem zmian, nadwrażliwość na hałas czy konieczność skupiania się na aktualnie wykonywanej czynności, a nawet zachowania określane jako stereotypowe czyli np. wybieranie zawsze tej samej drogi do domu.

Zespół Aspergera najczęściej diagnozowany jest u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, gdy u dziecka wyraźnie widoczne stają się problemy z funkcjonowaniem wśród rówieśników. Jednak, jak dowodzi grupa badaczy, na co dzień pracujących m.in. na University of South Carolina i Emory University School of Medicine w Atlancie w USA. różnice w komunikacji społecznej sugerujące zespół Aspergera mogą pojawić się już nawet u dziewięciomiesięcznych niemowląt.

Badacze opierali się na analizie rozwoju społecznego 124 niemowląt. Przeprowadzili wczesną ocenę komunikacji społecznej dzieci w wieku 9 i 12 miesięcy - badali m.in. umiejętności mowy i umiejętności społeczne. W kolejnym etapie - gdy dzieci osiągnęły wiek 2 lat - naukowcy skorzystali ze standardowych narzędzi diagnostycznych pozwalających ocenić, czy któreś z dzieci spełnia kryteria diagnostyczne zespołu Aspergera.

Analiza wykazała, że niemowlęta, u których ostatecznie zdiagnozowano zespół Aspergera, w wieku 9 miesięcy miały znacznie mniejsze umiejętności społeczne i umiejętności mowy niż dzieci, u których tego zespołu nie wykryto.

Z kolei w wieku 12 miesięcy dzieci z zespołem Aspergera osiągały gorsze rezultaty w prawie wszystkich pomiarach komunikacji niewerbalnej.

Badacze zauważyli, że niemowlęta ze stwierdzonym później zespołem Aspergera wykazywały trzy konkretne, unikalne wzorce rozwoju komunikacji społecznej:

• między 9 a 12 miesiącem życia konsekwentnie słabo komunikowały się z otoczeniem za po mocą spojrzeń, mimiki lub dźwięków i nie nawiązywały kontaktu wzrokowego.
• nie wykazywały kreatywności w zabawie i posługiwaniu się zabawkami - umiejętności te pojawiły się u nich z opóźnieniem 12 miesięcy w stosunku do rówieśników bez zespołu Aspergera.
• przepaść w używaniu gestów i komunikowaniu się z otoczeniem za pomocą innych metod między typowo rozwijającymi się niemowlętami, a dziećmi z zespołem Aspergera zwiększała się wraz z upływem czasu. 

Jak skomentowała w wypowiedzi dla portalu healthline.com dr Mayra Mendez, psychoterapeutka, koordynatorka programu ds niepełnosprawności intelektualnej i rozwojowej w Providence Saint John's Child and Family Development Center w Santa Monica w Kalifornii, odkrycie wskazujące na różnice w zdolnościach niewerbalnej komunikacji społecznej między typowo rozwijającymi się niemowlętami, a niemowlętami, u których następnie zdiagnozowano zespół Aspergera, nie jest zaskoczeniem.

Dodała, że cechy zespołu Aspergera zwykle są subtelne, jednak nawet u 9-12 miesięcznych niemowląt można zauważyć niewielkie oznaki różnic w komunikacji niewerbalnej. Ponieważ jednak zespół ten ewoluuje przez pierwsze 2-3 lata życia, objawy stają się lepiej widoczne po 18 miesiącu życia. 

Badacze podkreślają, że wczesne objawy zespołu Aspergera  nie zawsze mogą być oczywiste dla rodziców. Niekiedy niepokój mogą wzbudzić również zupełnie normalne zachowanie i reakcje. Dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości warto konsultować się ze specjalistami mającymi doświadczenie w zakresie wczesnego rozwoju dziecka.

Tym bardziej, że wcześnie podjęta interwencja może wspierać komunikację z dzieckiem i jego rozwój - podkreśla dr Mayra Mendez. Dodaje, że im wcześniej zespół Aspergera zostanie zdiagnozowane, tym lepsze są długoterminowe efekty łagodzenia jego objawów.

Katarzyna Hubicz