Nastolatek nie spał przez 11 dni. W tym czasie z jego organizmem działy się przedziwne rzeczy

264,4 godziny bez snu - tyle wytrzymał amerykański nastolatek Randy Gardner. Mimo, że eksperyment przeprowadzono kilkadziesiąt lat temu, to jego wyniki do dziś fascynują naukowców. Jego bohater przyznał zaś po latach, że pobicie rekordu w niespaniu odbiło się na jego zdrowiu - przez lata cierpiał z tego powodu na bezsenność.

Sen to jedna z naszych podstawowych potrzeb. Wystarczy zarwać jedną, dwie noce z rzędu i już odczuwamy tego skutki: kłopoty z koncentracją i koordynacją, piekące oczy, irytację z błahych powodów.

Permanentne niedospanie powoduje już znacznie poważniejsze konsekwencje: zwiększa ryzyko otyłości, chorób metabolicznych oraz chorób serca, osłabia odporność, negatywnie wpływa na percepcję.  By czuć się i funkcjonować normalnie, dorosły człowiek potrzebuje 7-9 godzin na dobę. Dzieci i nastolatki powinny zaś spać od 8 do 10 godzin.

Od zmęczenia po halucynacje

A co się dzieje, jeśli w ogóle nie śpimy? To w ramach eksperymentu postanowił sprawdzić pewien siedemnastolatek, Randy Gardner mieszkający w San Diego w USA. W ramach szkolnego festiwalu nauki licealista wraz z kolegą - Bruce McAllisterem - postanowił przeprowadzić eksperyment oceniający, jak długo zdoła wytrzymać bez snu i pobić rekord czasu bez snu, który ustanowił Tom Rounds (wynosił 206 godzin).

Eksperyment nadzorowany był przez badacza snu Williama Dementa z Uniwersytetu Stanforda, dzięki czemu dane na jego temat są kompletne i potwierdzone - dokładnie wiadomo więc, jak w tym czasie czuł się Randy i jak brak snu wpłynął na jego kondycję. Stan chłopca nadzorował zaś lekarz.

Eksperyment zaczął się 28 grudnia 1963 roku, zakończył 8 stycznia 1964 roku. Nastolatek nie zażywał w jego trakcie żadnych środków pobudzających, nie pił również kawy - koledzy Gardnera skutecznie odwracali jego uwagę od spania. Jak wspominali po latach, grali w piłkę, pinballa, wynajęli nawet kabriolet i świetnie się bawili. Dziesiątego dnia eksperymentu chłopiec był w stanie pokonać Williama Dementa w grze w pinball.

Jednak obserwujący eksperyment lekarz stwierdził u niego zauważalne zmiany behawioralne i poznawcze: początkowo miał on problemy ze skupieniem uwagi, później dołączyły się do nich problemy z koncentracją i pamięcią krótkotrwałą. Trzeciego dnia stał się drażliwy, dzień później pojawiły się pierwsze halucynacje. W szóstym dniu bez spania zaczął wolniej mówić, siódmego dnia jego mowa stała się niewyraźna, a trzy dni później pojawiła się silna paranoja. Szwankował mu również węch, słuch i smak.

Jedenastego, ostatniego dnia eksperymentu ton głosu i wyraz twarzy nastolatka stały się bezosobowe. Na koniec został poproszony, by wykonał proste obliczenie: od 100 w dół, odejmując wielokrotnie liczbę 7. Zatrzymał się na liczbie 65 i stwierdził, że zapomniał, co ma robić. Na tym eksperyment zakończono.

Jak wspominał po latach jeden z jego przyjaciół: " O drugiej nad ranem 8 stycznia 1964 r. Randy pobił rekord świata. Minęło 11 dni - 264,4 godziny bez snu. Był tylko jeden sposób na świętowanie: został przewieziony do szpitala marynarki wojennej, gdzie naukowcy przymocowali mu do głowy elektrody, aby monitorować fale mózgowe, i poszedł spać.".

On sam wspominał zaś, że początkowo czuł się świetnie i po 14 godzinach snu wrócił do formy. Jednak w ciągu kolejnych lat regularnie pojawiały się u niego epizody bezsenności.

Konsekwencje braku snu mogą być opłakane

W trakcie snu organizm się regeneruje - dochodzi do naprawy drobnych uszkodzeń komórkowych, konsolidacji pamięci i wspomnień. Niedobór snu może bezpośrednio zachwiać procesami zachodzącymi w układzie nerwowym czy odpornościowym.

24 godziny bez snu dają podobny efekt, co spożycie alkoholu w niewielkiej ilości (0,10 promila we krwi) - problemy z koncentracją i koordynacją, mniejsza czujność, piekące oczy.

48 godzin bez spania to już poważniejsze objawy: silny stres, irytacja, zdezorientowanie, a także epizody mikrosnu (kiedy tracimy świadomość na kilka do kilkudziesięciu sekund), a także poczucie depersonalizacji - czyli zaburzenia postrzegania objawiające się poczuciem nierealności.

Po trzech dobach bez snu epizody mikrosnu są coraz częstsze, zdolności poznawcze i koncentracja spadają niemal do zera, pojawiają się również halucynacje i ataki paranoi. Ktoś, kto nie śpi przez cztery dni, zaczyna zaś doświadczać epizodów psychozy. Nie jest to jednak stan trwały - po wyspaniu się wszystkie te objawy powinny zniknąć.

Katarzyna Hubicz