Nabiał może zwiększać ryzyko niektórych rodzajów raka. Naukowcy ustalili, u kogo

Zdaniem dietetyków produkty mleczne są niezbędne w naszej diecie, przede wszystkim ze względu na to, że dostarczają nam wapnia i białka. Niektóre badania jednak sugerują, że nie dla wszystkich jedzenie nabiału jest tak samo korzystne. W pewnych przypadkach i w określonych populacjach produkty na bazie mleka mogą bowiem zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów.

Badania nad powiązaniami nabiału z występowaniem nowotworów trwają od dawna. Jednak ich wyniki są niespójne. Analizy, jakie przeprowadzano na populacjach żyjących w krajach zachodnich wskazują, że nabiał może obniżać ryzyko raka jelita grubego i zwiększać ryzyko raka prostaty - nie znaleziono natomiast wyraźnych powiązań z innymi typami nowotworów, w tym z rakiem piersi.

Badanie objęło prawie pół miliona osób

Wyniki te nie mają jednak zastosowania w przypadku innych populacji, a to ze względu na inną niż nasza zdolność do metabolizowania produktów mlecznych, a także inne zwyczaje dotyczące ich spożywania. Tak jest np. w Chinach, w których spożywa się niewiele masła i sera, znacznie niższe niż w innych krajach jest także spożycie jogurtów i mleka. A jest tak, ponieważ zdecydowana większość dorosłych Chińczyków po nabiale źle się czuje z powodu braku laktazy, enzymu rozkładającego cukier mleczny. Dla porównania, w Polsce nietolerancja laktozy szacunkowo dotyczy 25 proc. dorosłych, w Grecji - niemal 40 proc. w Niemczech - 15 proc. a w Danii - 6 proc. 

Badacze z Oxford Population Health, Uniwersytetu Pekińskiego i Chińskiej Akademii Nauk Medycznych w Pekinie postanowili sprawdzić, czy w przypadku mieszkańców Chin jedzenie nabiału w jakikolwiek sposób wpływa na ryzyko rozwoju raka.

Badanie objęło ponad 510 000 uczestników - 59 proc.  kobiet i 41 proc. mężczyzn w wieku 30-79 lat, pochodzących z dziesięciu zróżnicowanych geograficznie regionów Chin, którzy wcześniej nie chorowali na raka.

W trakcie rekrutacji do badania każda osoba w kwestionariuszu musiała odpowiedzieć na pytania dotyczące diety, w tym jedzenia nabiału. Na podstawie odpowiedzi badacze podzielili ich na trzy grupy: osoby, które jadły nabiał regularnie przynajmniej raz w tygodniu, takich, którzy jedli go raz w miesiącu i takich, którzy nie jedli go nigdy lub bardzo rzadko.

Następnie obserwowali ich średnio przez 11 lat, wykorzystując m.in. dane z kart ubezpieczenia zdrowotnego i krajowych rejestrów raka, i uwzględniając zarówno przypadki zachorowań zakończone zgonem, jak i wyleczeniem. W analizach uwzględniono wiele różnych czynników, mogących mieć wpływ na zachorowanie na raka, w tym takich, jak styl życia, czy wskaźnik masy ciała.

Co ustalili naukowcy?

Według kwestionariuszy ok. 20 proc. uczestników badania regularnie spożywało nabiał - głównie mleko - 11 proc. jadało go raz w miesiącu, a 69 proc. badanych nie sięgało po niego wcale. Ogółem średnie spożycie nabiału wyniosło 38 g dziennie w całej badanej populacji i 81 g dziennie wśród osób, które jadły go regularnie (dla porównania w Wielkiej Brytanii wynosi ono ok 300 g dziennie).

W okresie objętym badaniem zanotowano 29 277 nowych przypadków raka: najwięcej raka płuc (6282 przypadki), raka piersi (2582 przypadki), raka żołądka (3577 przypadków), raka jelita grubego (3350 przypadków) i raka wątroby (3191 przypadków). Jednak nie każdy nowotwór był powiązany ze spożyciem nabiału. Na podstawie szczegółowej analizy ustalono, że: 

• Osoby, które regularnie spożywały produkty mleczne, miały znacznie większe ryzyko zachorowania na raka wątroby i piersi. Dla każdego spożycia 50 g dziennie ryzyko wzrosło odpowiednio o 12 proc i 17 proc.
• Regularne spożywanie mleka i jego przetworów wiązało się również z wyższym ryzykiem zachorowania na chłoniaka. 
• Nie wykazano zaś związku między jedzeniem nabiału a rakiem jelita grubego czy rakiem prostaty.

Zdaniem badaczy istnieje kilka możliwych mechanizmów biologicznych, które mogą wyjaśnić powiązanie między jedzeniem nabiału a rozwojem raka. Wyższe spożycie nabiału może zwiększyć poziom insulinopodobnego czynnika wzrostu I (IGF-I), który zwiększa ryzyko kilku rodzajów raka. 

Z kolei żeńskie hormony płciowe obecne w mleku krowim mogą zwiększać ryzyko raka piersi, a kwasy nasycone i tłuszcze trans z produktów mlecznych mogą zwiększać ryzyko raka wątroby.

Jednak naukowcy wprost przyznają, że nie należy na własną rękę ograniczać spożycia nabiału. Jak skomentowała prof. Huaidong Du z Oxford Population Health, współautorka badania: „Chociaż nasze wyniki sugerują, że może istnieć bezpośredni związek między regularnym spożywaniem produktów mlecznych a niektórymi nowotworami, trzeba pamiętać, że produkty mleczne są źródłem białka, witamin i składników mineralnych. Nie byłoby rozsądne ograniczanie spożycia mleka i jego przetworów wyłącznie na podstawie wyników obecnego badania lub bez zapewnienia odpowiedniego spożycia białka, witamin i składników mineralnych z innych źródeł”.

Katarzyna Hubicz