Myśli samobójcze. Gdzie szukać pomocy?

Myśli samobójcze pojawiać się mogą u osób będących w kryzysie psychicznym (np. wynikającym ze śmierci bardzo bliskiej osoby), jak i u pacjentów zmagających się z jakimiś zaburzeniami psychicznymi. Wieść o tym, że ktoś bliski rozmyśla o samobójstwie, nierzadko wywołuje bardzo nawet silny lęk – konieczne jest jak najszybsze przełamanie go i podjęcie działań, dzięki którym ryzyko popełnienia samobójstwa przez ważną osobę ulegnie zmniejszeniu.

Spis treści

1. Przyczyny myśli samobójczych
2. Jak rozmawiać z osobą, która ma myśli samobójcze?
3. Myśli a zamiary samobójcze oraz myśli rezygnacyjne
4. Jak pomóc osobie z myślami samobójczymi?

Narastająca częstość występowania różnorakich zaburzeń psychicznych sprawia, że coraz częściej w różnych środkach masowego przekazu porusza się tematykę zdrowia psychicznego. Otwarcie o depresji czy zaburzeniach lękowych mówi coraz więcej osób, jest jednak pewne zagadnienie, które nadal stanowi swego rodzaju tabu i o którym jakiekolwiek rozmowy bywają dla wielu bardzo ciężkie – dla niektórych tak ciężkie, że nawet wtedy, kiedy wiedzą, że ktoś bliski zmaga się z tym problemem, lęk sprawia, że wolą oni przemilczeć ten temat. Mowa o myślach samobójczych.

Przyczyny myśli samobójczych

Myśli samobójcze (inaczej suicydalne, skrótowo określane jako myśli „S”) pojawiać się u ludzi mogą z różnorakich powodów i – co ciekawe – miewają je nie tylko osoby, u których występują jakieś zaburzenia psychiczne. Epizodycznie w swoim życiu może się z nimi zmagać zasadniczo każdy człowiek i mogą one pojawiać się np. w związku z utratą pracy, problemami finansowymi czy rozpadem związku.

Najczęściej jednak myśli samobójcze pojawiają się u osób, które zmagają się z jakiegoś rodzaju problemami z kręgu zainteresowania psychiatrii. Typowo z myślami o odebraniu sobie życia powiązane są zaburzenia depresyjne, z całą pewnością nie jest to jednak jedyna jednostka, w której przypadku pacjenci mogą snuć tego rodzaju rozważania. Myśli samobójcze miewają bowiem pacjenci ze schizofrenią, jak i osoby z zaburzeniami odżywiania czy cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową.

Doświadczać ich mogą osoby z zaburzeniem stresowym pourazowym, nerwicą natręctw czy pacjenci ze spektrum autyzmu. Myśli o odebraniu sobie życia dość często miewają również pacjenci z zaburzeniami osobowości, szczególnie zaś te osoby, u których występuje osobowość borderline. Ostatecznie okazuje się, że myśli samobójcze występować mogą w przebiegu większości zaburzeń psychicznych.

Z całą mocą warto tutaj podkreślić jeden bardzo ważny aspekt. Otóż tak jak podejmować się pewnych czynności, jak choćby prowadzenia samochodu, można dopiero po skończeniu pewnego wieku, tak zdecydowanie nie dotyczy to rozważań o odebraniu sobie życia. Myśleć o samobójstwie mogą bowiem zarówno młodzi dorośli, jak i seniorzy czy kilkuletnie nawet dzieci.

Jak rozmawiać z osobą, która ma myśli samobójcze?

Nierzadka jest sytuacja, gdzie osoba, która słyszy, że jej bliski ma myśli samobójcze, zaczyna popadać wręcz w panikę. Tak jak jednak niepokój jest całkowicie zrozumiały, tak zdecydowanie niewskazane jest poddawanie się mu – pomóc może jedynie spokój i opanowanie.

Niektóre osoby żywią przekonanie, że o myślach samobójczych najlepiej… w ogóle nie rozmawiać. Przez takie myślenie zdarza się, że nawet wtedy, gdy widzą one, że z ważną dla nich osobą dzieje się coś złego, wolą nie pytać o ewentualne plany samobójcze z tego powodu, iż obawiają się, że ich pytania mogłyby „sprowokować” wystąpienie myśli o odebraniu sobie życia. Tak zdecydowanie nie jest i jedno można powiedzieć na pewno: o myślach samobójczych nie tylko można, ale i trzeba rozmawiać.

Zrozumiałe jest to, że niektórzy słysząc o tym, że ktoś ma myśli suicydalne, próbują odciągnąć tę osobę od nich różnymi sposobami – tutaj warto zaznaczyć, że zdania typu „życie jest piękne, jeszcze tyle pięknych chwil przed tobą” raczej nie doprowadzą do rozwiązania problemu. Nie tego tak naprawdę oczekuje osoba, która – np. z powodu depresji – ma myśli samobójcze i mówi o nich bliskim. Przede wszystkim ważne jest to, aby takiego człowieka wysłuchać, zostawić mu przestrzeń do opowiedzenia o tym, co go trapi. Warto w pewien sposób wskazać mu drogę, np. pytając o to, w jaki sposób można mu pomóc czy też wspólnie zastanowić się, czy istnieje cokolwiek, co byłoby w stanie doprowadzić do ustąpienia myśli samobójczych.

W sytuacji, gdy ktoś mówi, że ma myśli samobójcze, konieczne jest bardzo dokładne przeanalizowanie tego tematu – inaczej można postępować wtedy, gdy ktoś myśli o samobójstwie, a inaczej w sytuacji, gdy u jakiejś osoby zaczynają występować zamiary suicydalne.

Myśli a zamiary samobójcze oraz myśli rezygnacyjne

Teoretycznie myśli samobójcze łatwo zdefiniować, w praktyce jednak wcale nie jest to takie łatwe. O myślach samobójczych można mówić wtedy, gdy pacjent bezpośrednio rozważa odebranie sobie życia, myśli o tym, że najlepszym rozwiązaniem jego problemów byłoby popełnienie samobójstwa. Czymś innym – również poważnym, lecz mniej groźnym – są myśli rezygnacyjne. Tym pojęciem określane jest pojawianie się u pacjenta myśli takich jak te, że życie jest pozbawione sensu, czy że lepiej byłoby dla wszystkich wtedy, gdyby jego samego na świecie w ogóle nie było.

Najpoważniejszym problemem, który wymaga pilnej interwencji, są natomiast zamiary samobójcze. Występować one mogą w powiązaniu z myślami samobójczymi i mówi się o nich wtedy, gdy pacjent zaczyna rozważać konkretne sposoby na odebranie sobie życia i podejmuje różne kroki, które mogą temu służyć, np. zaczyna gromadzić leki czy kupuje sznur, na którym mógłby się powiesić.

Jak pomóc osobie z myślami samobójczymi?

Myśli samobójczych przede wszystkim nie wolno bagatelizować – jeżeli ktoś o nich mówi, to znaczy, że tak naprawdę szuka pomocy. Początkowo należy przede wszystkim zaopiekować się taką osobą – można chociażby namawiać ją do podejmowania wspólnie aktywności, które mogą na pewien chociaż czas przegonić niechciane myśli. Takowymi mogą być spacery, wyjście do kina, ale nawet i gotowanie. Tego typu postępowanie może pomóc na chwilę, nie zażegna ono jednak problemu – pacjent z myślami samobójczymi zdecydowanie wymaga specjalistycznej pomocy.

Ważne jest to, aby osoba z myślami samobójczymi była pod opieką psychiatry i psychologa – warto pomóc jej w znalezieniu odpowiednich specjalistów, czasami korzystne jest wsparcie nawet w tak uznawanych za nieskomplikowane czynnościach, jak zadzwonienie do poradni i umówienie bliskiego na wizytę. Czasami stan pacjenta jest stabilny i możliwe jest oczekiwane na zgłoszenie się do osób zajmujących się zdrowiem psychicznym, wtedy jednak, gdy pojawia się zagrożenie życia i człowiek ma nasilone tendencje samobójcze, niezbędna jest natychmiastowa interwencja.

W kryzysowych sytuacjach można zadzwonić pod numer 112, możliwe jest również zgłoszenie się do psychiatrycznej izby przyjęć. W razie występowania nasilonych zamiarów samobójczych możliwa jest bowiem hospitalizacja psychiatryczna w trybie nagłym. Tutaj warto zwrócić uwagę na to, co nierzadko bulwersuje bardzo wiele osób – otóż zdarza się, że pacjent z myślami samobójczymi nie jest, pomimo zgłoszenia się do izby przyjęć, przyjmowany od razu do szpitala. Same myśli suicydalne nie są bezpośrednim wskazaniem do hospitalizacji – o tym, czy pacjent rzeczywiście wymaga pozostania w szpitalu, decyduje dyżurny psychiatra na podstawie badania psychiatrycznego i ocenienia ryzyka samobójstwa.

Istnieją również specjalistyczne telefony, pod które można dzwonić w celu uzyskania pomocy czy bieżącego wsparcia. Ich listę znaleźć można pod adresem: https://zwjr.pl/bezplatne-numery-pomocowe.