Leczenie menopauzy może powodować demencję? Tak brak estrogenów wpływa na mózg

Hormonalna terapia zastępcza oferowana kobietom, wkraczającym w okres menopauzy ma na celu zredukowanie uciążliwych objawów klimakterium. Niemniej naukowcy postanowili sprawdzić, czy stosowanie takiego leczenia nie wpłynie na funkcje poznawcze, przyczyniając się do demencji. Badania opublikowano 21 listopada na łamach PLOS MEDICINE.

Z danych Alzheimer’s Society wynika, że to właśnie kobiety stanowią 65% przypadków osób z demencją. I choć żyją dłużej niż mężczyźni, to naukowcy wciąż szukają odpowiedzi na pytanie, dlaczego to właśnie ta płeć częściej boryka się z zaburzeniami funkcji poznawczych. Nad tą kwestią pochylili się także naukowcy i autorzy najnowszych badań. Celem analizy było sprawdzenie, czy leczenie hormonalne w trakcie menopauzy wpływa niekorzystnie na mózg.

Czy terapia hormonalna powoduje demencję?

Dr Carey Gleason z University of Wisconsin-Madison z grupą współpracowników wykonał badania, które ostatecznie opublikowano 21 listopada 2024 roku na łamach PLOS MEDICINE. 

Naukowcy postanowili kontynuować badania Kronos Early Estrogen Prevention Study (KEEPS), przeprowadzone w latach 2015-2019. Wówczas uczestniczkami analizy były kobiety we wczesnej fazie postmenopauzalnej bez zaburzeń układu sercowo-naczyniowego. Podzielono je na trzy grupy. Część pacjentek otrzymywała estrogen w formie doustnej, a część podskórnie, reszta placebo.

Po czterech latach obserwacji nie zaobserwowano wpływu leczenia na procesy poznawcze. Nie odnotowano ani korzyści, ani potencjalnych szkód. Nie zbadano jednak, jak w długoterminowym okresie zastosowane leczenie wpłynęło na mózg kobiet. Dlatego w najnowszym badaniu, które stanowiło uzupełnienie KEEPS, naukowcy sprawdzili, jak wygląda zdrowie kobiet.

Estrogeny a demencja. Prawie 10 lat później

Od momentu rozpoczęcia pierwszych badań minęło niemal 10 lat. Stąd dr Carey Gleason postanowił zweryfikować, jak poprzednie ustalenia odnoszą się do okresu długoterminowego.

W tym celu powtórzył serię testów poznawczych wśród 275 kobiet. Wyniki wykazały, że choć hormonalna terapia zastępcza nie była w stanie ochronić przed pogorszeniem funkcji poznawczych, to jednocześnie nie miała także długoterminowego, negatywnego wpływu na mózg.

Dla kobiet w okresie menopauzy i pracowników służby zdrowia, którzy się nimi opiekują, uzyskanie bezpośrednich, jasnych i opartych na dowodach informacji na temat hormonalnej terapii menopauzalnej jest trudne. I potrzebują danych, aby pokierować swoimi decyzjami

- wskazał dr dr Carey Gleason.

Autorzy dodają, że pozyskana wiedza pozwala uspokoić kobiety, które wahają się nad krótkotrwałym stosowaniem hormonalnej terapii zastępczej. Dzięki temu okres wkraczania w okres menopauzy oraz moment postmenopauzalny i towarzyszące temu objawy można złagodzić bez obawy o wystąpienie demencji.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Jak estrogen wpływa na psychikę? 

Choć mężczyźni także posiadają estrogen, to jak wiemy, ich głównym hormonem jest testosteron. A co ważne, w przeciwieństwie do kobiet nie tracą tak gwałtownie zdolności do wytwarzania męskich hormonów. 

W dodatku testosteron przekształca się w mózgu w estrogen, więc nie grozi im również duży spadek żeńskiego hormonu płciowego. Tak zamyka się koło potencjalnego czynnika ryzyka, który zdaniem niektórych naukowców przyczynia się do demencji właśnie wśród kobiet.

Estrogen to klasa hormonów steroidowych. To one odgrywają kluczową rolę nie tylko w rozwoju, ale również w regulacji żeńskiego układu rozrodczego. Najnowsze badania opublikowane na łamach Nature Scientific Reports wskazują, że dla mózgu kluczowa frakcja 17β-estradiolu (E2).

Okazuje się, że jest to najbardziej biologicznie aktywna forma estrogenu. Ponadto w dużej mierze wpływa na funkcje neurologiczne i poznawcze, a także na procesy neurorozwojowe i neurodegeneracyjne.

Autorzy badań wyjaśniają, że E2 za pośrednictwem receptorów estrogenowych wysyła sygnały w całej przestrzeni mózgowej. Następnie receptory te modulują przepływ krwi w mózgu, metabolizm energetyczny, procesy oksydacyjne i stan zapalny. Poza tym koordynują sygnałami, których zadaniem jest ochrona mózgu.

Stąd kiedy na skutek menopauzy dochodzi do spadku poziomu estradiolu E2 kobiety mogą doświadczać objawów klimakterium na poziomie neurologicznym i psychicznym. W grę wówczas wchodzi zmiana termoregulacji, zaburzenia nastroju, problemy ze snem, czy koncentracją.

Naukowcy dodają, że kobiety, które ma ją za sobą okres klimakterium, są bardziej narażone na zaburzenia afektywne, urazy mózgu oraz schorzenia neurodegeneracyjne w tym chorobę Alzheimera. Na wymienione wyżej schorzenia wpływa zniekształcenie receptorów estrogenowych (ER4). 

Ustalono również, że w badaniach obrazowania translacyjnego mózgu przejście menopauzalne wiąże się ze zmniejszoną objętością istoty szarej (GMV) i metabolizmem glukozy. Zaobserwowano także obecność blaszek beta-amyloidu i patologię białka tau.

Magdalena Siraga