Jak stres w dzieciństwie wpływa na rozwój mózgu

To, że stres modyfikuje działanie umysłu, wiadomo od dawna. A jak wpływa na rozwój dziecka? Długofalowe badanie przeprowadzone przez holenderskich naukowców wykazało, że może przyczynić się do… wcześniejszej dojrzałości mózgu młodego człowieka.

Badanie rozpoczęte w 1998 r. przez naukowców z Uniwersytetu Radboud w Nijmegen polegało na wieloletniej obserwacji 129 dzieci, które w momencie rozpoczęcia badania ukończyły 1. rok życia, a także ich rodziców i relacji badanych dzieci z rodziną i środowiskiem. Obserwowano m.in. interakcje dzieci podczas zabawy z rodzicami, przyjaciółmi czy kolegami z klasy.

Dzieci poddawano także badaniu rezonansem magnetycznym, aby stwierdzić, na ile poziom stresu w różnych stadiach rozwoju wpływa na rozwój mózgu. Można to zaobserwować zwłaszcza w okresie dojrzewania, kiedy zwiększa się liczba precyzyjnych połączeń między neuronami, wskutek czego powstają bardziej efektywne sieci neuronalne.

Stres przyczynia się do przedwczesnej dojrzałości mózgu

Badając, w jaki sposób negatywne zdarzenia w życiu młodego człowieka wpływają na dojrzewanie mózgu, naukowcy wzięli pod lupę dwie fazy: wczesne dzieciństwo (do roku życia) i okres dojrzewania płciowego (14-17 r.ż).

Okazało się, że trudne doświadczenia we wczesnym dzieciństwie (np. choroba, rozwód rodziców) prowadziły do szybszego rozwoju ciała migdałowatego oraz kory przedczołowej w okresie dojrzewania.

Z drugiej strony znaleźli także związek między doświadczanymi w okresie dojrzewania płciowego stresorami pochodzącymi ze środowiska społecznego (jak np. niska pozycja w grupie czy mobbing ze strony rówieśników) a wolniejszym rozwojem hipokampu oraz innego rejonu kory przedczołowej.

Czy jest to związek przyczynowo-skutkowy, nie wiadomo jeszcze z całą pewnością – naukowcy zamierzają zgłębić problem na drodze doświadczeń na zwierzętach.

Stres w dzieciństwie może utrudniać przystosowanie społeczne

Badania wydają się potwierdzać teorie biologów ewolucyjnych, że stres we wczesnym dzieciństwie przyspiesza rozwój mózgu w okresie dojrzewania płciowego.

Z perspektywy ewolucyjnej dla przetrwania jednostki jest korzystne, by w nieprzyjaznym otoczeniu wcześniej osiągała dojrzałość intelektualną. Z drugiej jednak strony wcześniejsze ukształtowanie sieci neuronalnych w mózgu utrudnia - właśnie w okresie dojrzewania - elastyczne dopasowanie się do aktualnych warunków.

Słowem – mózg dojrzewa zbyt wcześnie i niejako „usztywnia się“ na nowe doświadczenia. Interesujący jest także fakt, że nadmiar stresu w dzieciństwie wydaje się zwiększać ryzyko ukształtowania się u młodego człowieka negatywnych, aspołecznych cech osobowości. Badanie trwa - osoby badane wchodzą w 3. dekadę życia, a naukowcy przeprowadzają obecnie kolejną, 11 rundę obserwacji.

miesięcznik "Zdrowie"