Jak się chronić przed udarem? Masz wpływ aż na 8 czynników ryzyka

21 października 2024 roku American Stroke Association (ASA) wydało najnowsze rekomendacje dotyczące zapobiegania udarów mózgu. To pierwsza taka aktualizacja od 10 lat. Pod uwagę wzięto szereg czynników ryzyka, w tym także stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, endometriozę, wczesną menopauzę, czy pozamedyczny aspekt nierównego dostępu do edukacji, czy zdrowej żywności.

Udary mózgu są drugą najczęstszą przyczyną zgonów i pierwszym powodem niepełnosprawności w Polsce. Tylko w 2023 roku odnotowano ponad 74 tys. udarów niedokrwiennych. A tylko co czwarty pacjent był w stanie powrócić na rynek pracy. Najnowsze rekomendacje ASA w dużej mierze skupia się na czynnikach ryzyka i zapobieganiu zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Wytyczne ASA, czyli jak chronić się przed udarem mózgu?

Naukowcy, którzy opracowali najnowsze wytyczne, wskazują, że ich praca opierała się na kompleksowej analizie literatury poświęconej tematyce udarów i opublikowanej od 2014 roku. Badacze pochylili się również nad innymi dokumentami zawierającymi pokrewne tematy publikowane przez American Heart Association.

Wydane zalecenia są zgodne z wytycznymi Life’s Essential 8 American Heart Association dotyczącymi optymalizacji zdrowia układu sercowo-naczyniowego i mózgu, a także zapobiegania incydentom udaru. Autorzy wskazują, że zawarto także wiele zaleceń, których celem było zapobieganie podobnym czynnikom ryzyka.

Prof. Cheryl D. Bushnell, wiceprzewodnicząca ds. badań w Katedrze Neurologii w Wake Forest University School of Medicine w Winston-Salem (Karolina Północna), zaznaczyła, że kluczowa jest profilaktyka pierwotna. A zatem należy skupić się na zapobieganiu wystąpienia pierwszego udaru.

Specjaliści wskazali, że nawet ponad 80% przypadków udaru można byłoby zapobiec. Zwrócili uwagę na potrzebę zmiany stylu życia. Ryzyko zminimalizować można poprzez:

• rzucenie palenia,
• zwiększenie aktywności fizycznej,
• zmianę nawyków żywieniowych na zdrowsze,
• poprawę jakości snu,
• wykonywanie badań przesiewowych,
• stosowanie leków w celu zredukowania ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych.

To jednak nie wszystko. Odpowiedzialność rozłożono na różne gałęzie, a nie tylko na pacjenta. Do tablicy wezwano pracowników służby zdrowia z naciskiem na podstawową opiekę zdrowotną. Specjaliści zaznaczają, że aby zminimalizować ryzyko udaru, należy przede wszystkim badać, czy pacjenci nie chorują na nadciśnienie tętnicze oraz jaki jest poziom cukru we krwi i cholesterolu. 

Nie wolno także bagatelizować otyłości, to także jest choroba, która w dużym stopniu przyczynia się do występowania zdarzeń sercowo-naczyniowych i ryzykiem zgonu.

– Niektóre populacje mają zwiększone ryzyko udaru, z powodu genetyki, stylu życia, czynników biologicznych i/lub społecznych uwarunkowań zdrowia, a w niektórych przypadkach ludzie nie przechodzą odpowiednich badań przesiewowych w celu zidentyfikowania ryzyka – wyjaśniła prof. Bushnell. 

Ekspertka dodała, że zaktualizowane wytyczne zastępują wersję sprzed 10 lat, ponieważ przez tak długi czas dokonano nowych odkryć, choćby pod kątem tego kto jest bardziej narażony na pojawienie się pierwszego udaru. A dzięki lepszemu rozumieniu problemu zwiększa się szansa na zapobieganie wystąpienia ponownych zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Zdrowie kobiet pod lupą. Zwróć uwagę na te schorzenia

Autorzy najnowszych wytycznych wskazują, że nowe zalecenia obejmują także tematykę dotyczącą zdrowia kobiet. Kładą nacisk na to, aby lekarze badali pacjentki pod kątem ryzyka wystąpienia udaru. W grę wchodzą takie okoliczności jak:

- stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej,

- nadciśnienie tętnicze (w tym także trakcie ciąży),

- powikłania po ciąży,

- endometrioza,

- wczesna menopauza,

- przedwczesna niewydolność jajników.

Eksperci zalecają, aby w przypadku stwierdzenia nadciśnienia w czasie ciąży pacjentka była leczona także w ciągu 6 tygodni od dnia porodu. W ten sposób mniejsza się ryzyko krwotoku śródmózgowego u matki.

Wdrożenie zaleceń zawartych w tych wytycznych umożliwiłoby znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia pierwszego udaru. Większość strategii, które zalecamy w celu zapobiegania udarom, pomoże również zmniejszyć ryzyko demencji, kolejnego poważnego schorzenia związanego z problemami naczyniowymi w mózgu

- podsumowała prof. Bushnell.

Leki na otyłość a udar. Nowe zalecenie ASA

Wytyczne American Stroke Association (ASA) wprowadzają nowy, ważny aspekt, którego do tej pory nie było. W wytycznych wskazano, aby w przypadku osób z nadwagą lub otyłością rozważyć wdrożenie leczenia preparatami podawanymi podskórnie określanymi jako analogi GLP-1. Terapia opiera się na stosowaniu takich substancji czynnych jak semaglutyd czy liraglutyd zatwierdzonych przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA).

Poza tym w zaleceniach zawarto zapis, że zarówno dorośli, u których nie zdiagnozowano dotychczas żadnych chorób układu sercowo-naczyniowego, jak i ci, którzy należą do grupy zwiększonego ryzyka, powinni stosować dietę śródziemnomorską. Nacisk położono na spożywanie orzechów oraz dodawanie oliwy z oliwek do codziennych posiłków.

W nowych wytycznych nie pominięto także kwestii aktywności fizycznej. Dorosłym zalecono, aby każdego tygodnia wykonywali ćwiczenia aerobowe w wymiarze 150 minut (umiarkowana intensywność), lub 75 minut w tygodniu, ale o zwiększonej intensywności. 

Kolejne nowości w wytycznych, czyli jak chronić się przed udarem?

Naukowcy po raz pierwszy formułując wytyczne, przyjrzeli się bliżej pozamedycznym kwestiom zapobiegania udarów. Wskazali, że bardzo ważna jest stabilizacja ekonomiczna, edukacja na temat zagrożenia, czy dostęp do opieki.

Wspomniano o problemach z dostępnością do zdrowej żywności, problemami z poruszaniem się, co ostatecznie często determinuje wybory dotyczące diety. Stąd niezbędne są programy, których celem będzie wspieranie zdrowych zmian dotychczasowego stylu życia tak, aby ta wiedza i możliwości docierały także w trudnodostępne miejsca.

Zadaniem lekarzy zaś jest wybieranie niedrogiego, a zarazem skutecznego leczenia.

Doktórka

Śląsk. 1974 rok. Doktor Jolanta Wadowska-Król odkrywa u dzieci ołowicę, niebezpieczną chorobę wywołującą szereg poważnych dolegliwości. Skala problemu okazała się ogromna. Przebadała blisko 5 tys. najmłodszych i kierowała na dalsze leczenie. Sama wiele ryzykowała. Historię „Doktórki od familoków” poznacie w kolejnym odcinku podcastu „Polska na ucho”. Autorką reportażu jest Natalia Czarnuch.

Natalia Czarnuch, Michał Poklękowski

Polska na ucho || Natalia Czarnuch, Michał Poklękowski

Magdalena Siraga