Dlaczego to kobiety częściej skarżą się na ból kolan? Sekret mogą skrywać 2 konkretne hormony

Chorobę zwyrodnieniową stawów często diagnozuje się u kobiet po menopauzie. Do tej pory nauka dostrzegła zależność pomiędzy spadek estrogenów a podatnością na złamania. Niemniej najnowsze badania opublikowane na łamach Nature Aging dostarczają nowych spostrzeżeń na temat tego zjawiska.

Autorzy badań opublikowanych 16 stycznia 2025 roku wskazują, że choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych znacznie częściej występuje u kobiet po menopauzie aniżeli u mężczyzn w podobnym okresie życia. Niestety dokładne mechanizmy tego problemu wciąż nie zostały poznane. Dlatego naukowcy podjęli kolejną próbę i jak sami twierdzą, przybliżyła ich ona do lepszego zrozumienia tematu.

Na czym polega gonartroza?

Gonartroza kolana to zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10), przypadłość oznaczona kodem M17. Mowa o schorzeniu, do którego dochodzi na skutek zniszczenia materiału chrzęstnego obecnego w kolanach w wyniku zużycia. 

Na tego rodzaju problem bardzo często skarżą się kobiety po menopauzie. Nie raz można usłyszeć od osoby po 50. lub 60. roku życia, że “dokuczają jej kolana”.  Wówczas poza bólem pojawia się problem z płynnością w poruszaniu. Niestety choroby zwyrodnieniowej stawów na ten moment nie da się wyleczyć. Niemniej istnieją rozwiązania, które przynoszą ulgę i poprawiają jakość życia.

Zwyrodnienie stawów kolanowych u kobiet. Dlaczego to tak częsty problem?

Na przestrzeni lat ustalono, że za osteoporozą w okresie postmenopauzalnym stoją w dużej mierze zmiany hormonalne, do których dochodzi na skutek klimakterium. Tym razem naukowcy z Spaulding Rehabilitation, będącego członkiem systemu opieki zdrowotnej Mass General Brigham przeprowadzili analizy z wykorzystaniem mysich modeli. 

Warto jednak zaznaczyć, że gryzonie nie posiadają fenotypów charakterystycznych dla człowieka co z kolei może przyczyną niepełnego zrozumienia różnic płciowych w patogenezie. Natomiast wracając do wspomnianych nowych badań, naukowcy u myszy w średnim wieku (14-16 miesięcy) w sposób chemiczny wywołali menopauzę. Następnie mapowali trajektorię zwyrodnienia stawów kolanowych i odkryli, że klimakterium u tych osobników nasiliło degenerację chrząstki w porównaniu do gryzoni, u których nie wywołano menopauzy.

W kolejnym kroku badacze wykorzystali analizę medycyny sieciowej i okazało się, że choroba zwyrodnieniowa postępowała na skutek utraty 17β-estradiolu oraz progesteronu. A te zmiany hormonalne dotyczyły właśnie myszy z menopauzą. 

Autorzy badań wyjaśnili, że wyniki sugerują, iż brak progesteronu i 17β-estradiolu przyczynia się do szybszego starzenia i rozpadu macierzy pozakomórkowej. Co ciekawe, kiedy myszom podano brakujące hormony, zauważono, że zwierzęta zyskały ochronę przed degeneracją chrząstki w porównaniu z osobnikami, którym nie podano leczenia.

Naukowcy poszli o krok dalej i wykorzystali ludzkie chondrocyty po menopauzie w celu sprawdzenia, czy opisany mechanizm odkryty w przypadku myszy może mieć odniesienie także w stosunku do kobiet. Okazało się, że kiedy wspomniane chondrocyty, czyli komórki budujące tkankę chrzęstną hodowano z użyciem 17β-estradiolu i progesteronu, doszło do redukcji markerów starzenia się, a także zwiększenia markerów odpowiedzialnych za chondrogenność, czyli właściwy rozrost tych komórek.

Badania te dostarczają informacji na temat tego, dlaczego mogą występować długo obserwowane różnice płciowe w częstości występowania choroby zwyrodnieniowej stawów. Mamy nadzieję, że skoro udało nam się chronić przed zwyrodnieniem chrząstki w naszych modelach, kładziemy podwaliny pod skuteczne leczenie starszych kobiet

- podsumowała główna autorka badania, dr Gabrielle Gilmer, studentka-badaczka w Spaulding Rehabilitation.

Badacze dodają, że wyniki sugerują, że patogeneza zwyrodnienia stawów kolanowych powiązana jest z okresem menopauzy na skutek rozpadu macierzy pozakomórkowej spowodowanej brakiem wskazanych wcześniej hormonów.

Choroba zwyrodnieniowa stawów objawy i leczenie

Dokładna przyczyna choroby zwyrodnieniowej stawów wciąż nie została do końca poznana, dlatego naukowcy szukają informacji na temat tego, czemu ta przypadłość spotyka głównie kobiety. Opisane wyżej badania rzucają nowe światło, ale konieczne są kolejne prace w tym zakresie. Niemniej prawdopodobieństwo tego schorzenia wzrasta nie tylko u kobiet po okresie menopauzy, ale także w następujących sytuacjach:

• przebyty uraz w obrębie kolan,
• wykonywanie powtarzających się czynności,
• ciężkie prace fizyczne,
• nadwaga,
• otyłość,
• odziedziczone po rodzicach skłonności genetyczne związane ze zwyrodnieniami stawów.

Natomiast jeżeli chodzi o objawy choroby zwyrodnieniowej stawów, to najczęściej pacjenci skarżą się na:

• ból stawów, który może nasilać się podczas poruszania się lub wykonywania czynności,
• sztywność kolana, często rano lub po odpoczynku,
• obrzęk stawu,
• osłabienie mięśni uda,
• uczucie uginania się kolana podczas chodzenia lub przenoszenia ciężaru ciała,
• skrzypienie, tarcie i chrupanie podczas ruchu

Leczenie gonartrozy zależne jest od zaawansowania choroby. W początkowej fazie lekarze mogą zalecić, aby utrzymać kolana w ruchu, a zatem nie ograniczać znacznie aktywności, ponieważ zbyt długa pozycja siedząca i leżąca może spotęgować dolegliwości. Wdrażana jest kinezyterapia, fizykoterapia i kinesiotaping.

Pacjentom podaje się także środki przeciwbólowe, lub podaje zastrzyki z kwasem hialuronowym, których celem jest poprawienie jakości płynu i zahamowanie zmian zwyrodnieniowych. Natomiast jeżeli dojdzie do uszkodzenia więzadła krzyżowego, podejmowana jest decyzja o przeprowadzeniu operacji.

Magdalena Siraga