Czym grozi picie płynu Lugola? Wyjaśniamy

Polacy masowo wykupują z aptek płyn Lugola. Eksperci ostrzegają jednak, że jego picie nie tylko w niczym nie pomoże: może wręcz poważnie zaszkodzić, hamując czynność tarczycy. I podkreślają, że ten sprzedawany bez recepty jest nieoczyszczony. Co to dokładnie oznacza?

W ostatnich dniach płyn Lugola to niekwestionowany lider wyszukiwarki Google - według Google Trends codziennie hasło to wyszukiwane jest ponad 200 tys. razy. Tę popularność obserwują również farmaceuci, gdyż znika on z aptek w tempie nie notowanym nigdy wcześniej.

Miał pomóc, najpewniej zaszkodził

Boom na płyn Lugola - ciemny płyn o niezbyt przyjemnym, żelazistym smaku, zawierający bardzo dużą ilość jodu, którego potrzebuje tarczyca do produkcji hormonów - zaczął się pod koniec lutego, po informacji o tym, że Rosjanie zajęli pozostałości elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Wzrósł 4-go marca, w dziewiątym dniu inwazji na Ukrainę, kiedy Rosjanie zaatakowali, a następnie zdobyli największą działającą w Europie elektrownię jądrową w Enerhodarze.

Informacje te wzbudziły zrozumiały niepokój. I przywołały wspomnienia o wybuchu wodoru i pożarze, do których doszło w 1986 r w Czarnobylu. Wówczas profilaktycznie podawano płyn Lugola przede wszystkim dzieciom - po to, by uchronić tarczycę przed uszkodzeniami (i rozwojem w przyszłości raka tarczycy), do czego mogłoby dojść, gdyby dostała się do niej bardzo duża ilość jodu z otoczenia. Organ ten nie pobiera bowiem jodu, gdy ma go pod dostatkiem. Płyn Lugola miał "zablokować" tarczycę po to, by nie była ona w stanie przyjąć jodu promieniotwórczego.

Obecnie wielu ekspertów jest zdania, że prawdopodobnie właśnie z tego powodu mamy do czynienia z rosnącą liczbą przypadków autoimmunologicznych zapaleń tarczycy (np. choroby Hashimoto).

Bez recepty tylko do użytku zewnętrznego

Mimo, że płyn Lugola zalecany jest w niektórych chorobach, eksperci ostrzegają, by nie kupować go i nie zażywać profilaktycznie. 

- Gotowy płyn Lugola do kupienia bez recepty w aptece jest płynem nieoczyszczonym. To oznacza, że w produkcji takiej mieszanki użyto odczynników bądź surowców o wątpliwym stopniu czystości. - wyjaśnia farmaceutka Justyna Habas (Instagram: magistra.pigularka). I podkreśla: - Płyn Lugola o kategorii dostępności OTC stosujemy tylko zewnętrznie. Nierozcieńczony można stosować jako środek antyseptyczny na nieuszkodzoną skórę, do dezynfekcji małych otarć bądź zranień. Natomiast po odpowiednim rozcieńczeniu można go używać do płukania gardła oraz do pędzlowania migdałków. Jest to nadal, zaznaczam, stosowanie zewnętrzne i nie można tego płynu połknąć. - podkreśla.

Jak dodaje Justyna Habas, lekarz nigdy nie zaleci pacjentowi picia gotowego płynu Lugola właśnie ze względu na to, że jest on nieoczyszczony. -  W przypadku wskazań medycznych lekarz wystawia receptę na lek recepturowy w postaci płynu Lugola który zostaje wykonany przez farmaceutę. - tłumaczy ekspertka. - Wykonanie płynu Lugola polega na solubilizacji wolnego jodu w nasyconym roztworze jodku potasu. Następnie dodajemy wodę do wymaganej masy. Stosunek jodku potasu do jodu wynosi 2:1 czyli na każdy gram jodu przypadają 2 gramy jodu potasu. Najwyższe stosowane stężenie jodu w praktyce aptecznej to 5 proc. - stosowany jest również roztwór 1 proc. lub 2 proc. Dawkę oraz stężenie zawsze określa lekarz - dodaje Justyna Habas.

Czym grozi spożywanie płynu Lugola?

Lekarze mówią wprost: picie płynu Lugola na własną rękę, bez wskazań medycznych, może bardzo źle się skończyć. Przede wszystkim dla tarczycy. Jak tłumaczy endokrynolog, lek. Szymon Suwała: Nieuzasadnione stosowanie płynu Lugola (jak i też innych preparatów jodu) może w ramach efektu Wolffa-Chaikoffa spowodować lub pogarszać przebieg niedoczynności tarczycy, w ramach efektu Jod-Basedow indukować (przewrotnie) również rozwój nadczynności tarczycy. Jod może też wywoływać lub nasilać postęp choroby Hashimoto.

Eksperci podkreślają również, że picie płynu Lugola może prowadzić do innych, groźnych powikłań - w tym kardiologicznych oraz internistycznych. U osób nadwrażliwych mogą również pojawić się inne, nieprzyjemne efekty uboczne, w tym podrażnienie błony śluzowej gardła i nosa, wysypka, zapalenie skóry z towarzyszącymi pęcherzykami, a nawet objawy ogólne z gorączką i obrzmieniem węzłów chłonnych.

Katarzyna Hubicz