Czy cukrzyca przestanie być problemem? Rewolucyjna cząsteczka potrafi produkować nowe komórki trzustki

Co pięć sekund ktoś słyszy, że wykryto u niego cukrzycę. Teraz pojawiła się szansa na to, by przestała być to choroba nieuleczalna, i by diabetycy nie musieli już przyjmować zastrzyków z insuliny. Szwedzkim naukowcom udało się bowiem zidentyfikować cząsteczkę, która potrafi pomagać regenerować komórki beta wysp trzustkowych i pobudzać tworzenie nowych komórek wytwarzających insulinę - a to daje nadzieję na skuteczne leczenie ponad 460 milionów osób, które na całym świecie zmagają się z cukrzycą.

Cukrzyca to pierwsza choroba niezakaźna, uznana za epidemię XXI wieku. W Polsce choruje na nią trzy miliony osób, a niemal 30 proc. z nich nie otrzymała jeszcze diagnozy. Kolejne 5 mln ma stan przedcukrzycowy, w którym pozom cukru we krwi jest niebezpiecznie podwyższony.

10 proc. przypadków to cukrzyca typu 1, w której komórki trzustki nie produkują insuliny, organizm nie jest więc w stanie uporać się z metabolizowaniem cukrów. 90 proc. to cukrzyca typu 2, która na początkowym etapie nie wymaga podawania insuliny - jest ona konieczna dopiero, gdy doustne leki przeciwcukrzycowe przestaną być skuteczne.

Nowa cząsteczka może być prawdziwym przełomem

Autorami rewolucyjnego odkrycia są badacze ze szwedzkiego Instytutu Karolinska, w którym co roku przyznawana jest Nagroda Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii. Badacze już wcześniej zauważyli, że cząsteczka, określona jako CID661578, jest w stanie pomagać w regeneracji komórek beta wysp trzustkowych, które wytwarzają insulinę. Nowe badania potwierdziły to odkrycie (wyniki opublikowano na łamach "Nature Chemical Biology"), a zarazem rzuciło na nie nowe światło.

Jak wyjaśnił kierujący badaniami prof. Olov Andersson z Wydziału Biologii Komórkowej i Molekularnej Instytutu Karolinska: "Nasze odkrycia wskazują na nowy potencjalny kierunek leczenia cukrzycy poprzez pobudzanie tworzenia się nowych komórek produkujących insulinę".  

W jaki sposób działa CID661578?

Rewolucyjna cząsteczka wspomaga proces odtwarzania lub regeneracji komórek beta wytwarzających insulinę za pomocą nieznanego wcześniej mechanizmu regulacji syntezy białek. Sposób jej działania przetestowano na tkankach danio pręgowanego - ryby słodkowodnej, wykorzystywanej w badaniach naukowych.

Ryby te mają tylko jedną wyspę Langerhansa, czyli skupisko komórek beta, a w dodatku ich zarodki są przezroczyste, co pozwala na dokładną obserwację naukową. Po podaniu rybom cząsteczki CID661578 okazało się, że w ich krwi jest niższe stężenie glukozy, niż u ryb z grupy kontrolnej.

Działanie cząsteczki CID661578 zbadano w licznych badaniach molekularnych. Naukowcy z Instytutu Karolinska wykazali, że może się ona wiązać z białkiem MNK2 i regulować procesy translacji mRNA. Może również stymulować syntezę białek, co pozwala na tworzenie się nowych komórek beta trzustki (w badaniach laboratoryjnych pobrano je od świń).

Z kolei w ludzkich komórkach trzustki wyhodowanych w laboratoriach cząsteczka ta stymulowała produkcję insuliny. To o tyle istotne, że komórki te to tzw. organoidy, czyli struktury komórkowe podobne do tych, jakie znajdują się w żywych ludzkich organach.

Regeneracja komórek beta trzustki i możliwość produkowania przez nie insuliny ma ogromne znaczenie dla diabetyków, którzy z powodu choroby muszą przyjmować insulinę w zastrzykach.

Jak dotąd cukrzycy nie można bowiem skutecznie wyleczyć - można ją jedynie kontrolować, przyjmując leki obniżające poziom cukru we krwi (np. metforminę) oraz, w razie potrzeby, zastrzyki z insuliny. Szwedzcy badacze chcą teraz skupić się na dalszej analizie cząsteczki po to, by możliwe było stworzenie na jej bazie skutecznego leku na cukrzycę.

Katarzyna Hubicz