Coraz więcej dorosłych zastanawia się, czy mają autyzm. Jak poznać diagnozę?
35-letnia Natasha nie rozumiała, dlaczego nowo poznani ludzie spotykają się na luźne pogawędki, zamiast usiąść i porozmawiać, o czymś konkretnym. Wiele razy nie czuła się komfortowo w kontaktach społecznych. Dopiero kiedy była dorosła, dowiedziała się, że powodem jej odczuć i spostrzeżeń był autyzm. Okazuje się, że takich przypadków jest znacznie więcej.
“Jest inny niż wszyscy”, “zachowuje się inaczej niż koleżanki”, “tak ma” - te i wiele innych sformułowań, powtarzane od dzieciństwa sprawiają, że łatwo odpuścić sobie diagnozowanie. Nie ma w tym winy rodziców, po prostu nie każda zmiana zachowania musi budzić niepokój, a kochający opiekun, uznając autonomię dziecka, uważa, że jego odmienność stanowi atut i nie szuka wyjaśnienia. Warto zaznaczyć, że obie postawy są właściwe. Autyzm nie jest chorobą, a zatem brak wiedzy na jego temat nie wiąże się z zagrożeniem zdrowia lub życia.
Poznała diagnozę już po 30-tce. Jak objawia się autyzm?
Natasha Nelson ma 35 lat, jest przedsiębiorczynią w Stone Mountain w stanie Georgia. O tym, że sama ma autyzm, dowiedziała się kilka lat wstecz, po tym jak diagnozie poddała swoją córkę. Kobieta wyjaśnia, że objawy obejmują problemy w komunikacji z innymi, czy zamiłowanie do określonej rutyny, czy wręcz zafiksowanie na konkretnej dziedzinie. To z kolei sprawia, że łatwo przeoczyć takie symptomy i nawet przez całe życie nie zdawać sobie sprawy z bycia w spektrum.
Niemniej dla dokładniejszego zobrazowania czym jest spektrum autyzmu, należy wskazać, że jest to zaburzenie o charakterze neurorozwojowym. A zatem osoba ta może wykazywać trudności językowe, intelektualne, czy społeczne. Każda osoba w spektrum jest inna, a zatem nie można wskazać jednego modelu i uzna go za powtarzalny. Natomiast osoby te cechują następujące zachowania:
- sztywne przestrzeganie rutyny,
- silna nadwrażliwość na różne struktury (piasek, metka, rodzaj tkaniny etc.),
- nadwrażliwość na dźwięki,
- posiadanie stałych lub obsesyjnych zainteresowań,
- trudności w utrzymywaniu kontaktu wzrokowego,
- trudności rozumieniu komunikacji niewerbalnej,
- problem z okazywaniem uczuć,
- unikanie ludzi,
- niezauważanie obecności drugiej osoby,
- problemy ze zrozumieniem żartów, przenośni,
- problemy z odczytywaniem emocji,
- fachowa wiedza na dany temat (intensywne poszukiwanie informacji w konkretnej dziedzinie).
Okazuje się jednak, że pierwsze symptomy uogólnionego zaburzenia rozwojowego, jakim bez wątpienia jest autyzm, można dostrzec już w okresie niemowlęcym. Jak wynika z literatury naukowej, zasadniczym punktem odniesienia w kierunku podejrzenia autyzmu są pierwsze trzy lata życia dziecka. To właśnie w tym okresie można ocenić czy reagowanie na inne osoby rozwija się prawidłowo.
Specjaliści twierdzą, że nawet na tak wczesnym etapie rozwoju można dostrzec dziwne reakcje na otoczenie, a wręcz kompletnie nie interesują się innymi i nie reagują na ich obecność. U niektórych dzieci rozwija się echolalia, czyli tendencja do powtarzania tego, co przed chwilą usłyszały.
Jeśli twoje życie zawsze wydawało się chaosem, nie czujesz się komfortowo, nie czujesz, że się rozwijasz i po prostu czujesz, że ciągle przeżywasz i przechodzisz od jednej rzeczy do drugiej, co masz do stracenia?
- zaznacza Natasha Nelson, zachęcając ludzi do poszukiwania diagnozy.
Autyzm u dorosłych jak wygląda diagnoza?
Choć wspomniane wyżej sygnały mogą świadczyć o autyzmie, to jednak do jego stwierdzenia konieczna jest fachowa diagnoza. Niestety nie ma badania krwi na autyzm, czy innego badania medycznego, ponieważ kolejny raz podkreślamy, że spektrum nie jest chorobą. A zatem do stwierdzenia zaburzenia neurorozwojowego pod uwagę brana jest historia pacjenta, jego relacje i zachowanie w społeczeństwie.
Pomocnym narzędziem w diagnozowaniu autyzmu u osób dorosłych jest test psychologiczny, który może przeprowadzić wyłącznie psycholog lub inny specjalista. Chodzi o ADOS-2, czyli protokół obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu. To rozwiązanie używane jest nie tylko w przypadku dzieci od 12. miesiąca życia, ale także wśród młodzieży i osób dorosłych. Badanie na podstawie ADOS-2 przeprowadzane jest indywidualnie, a czas trwania testu wynosi średnio od 40 do 60 minut.
Okazuje się, że wzrasta liczba dorosłych, którzy decydują się na diagnostykę w kierunku spektrum autyzmu. Ten trend obserwuje się zwłaszcza w ciągu ostatnich 10 lat, a co ciekawe w dużej mierze jest pokłosiem faktu, że autyzm był w pierwszej kolejności zdiagnozowany u dziecka. Stąd rodzic poznający charakter i objawy zaburzenia często dostrzega je w swoim funkcjonowaniu i postawia sprawdzić, czy on też jest w tej grupie.
Dowodem, na coraz częstsze diagnozowanie w spektrum autyzmu w grupie dorosłej są wyniki badań opublikowane na łamach JAMA Network Open. Naukowcy ustalili, że w okresie od 2011 do 2022 roku nastąpił aż 452% wzrost liczby diagnoz autyzmu wśród osób dorosłych w wieku od 26 do 34 lat.
Niektóre cechy autyzmu mogą pozostać niezauważone aż do dorosłości, kiedy pojawiają się nowe wymagania społeczne. Inni mogli nauczyć się ukrywać pewne zachowania, znane jako maskowanie. Dorośli nauczyli się z czasem to kompensować. Mogli się nauczyć, że nie mogę tego okazywać publicznie, więc robię to w prywatności
- wyjaśniła Whitney Ence, psycholog z University of California w San Francisco, która pracuje z dorosłymi autystycznymi. „
Specjalistka przypomina, że objawy spektrum mogą nakładać się np. z objawami ADHD czy zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi. To z kolei utrudnia stawianie diagnozy, a i wśród dorosłych symptomy różnią się u każdej osoby. Natomiast uwagę przykuwa czerpanie z przyjemności z codziennej rutyny, np. codziennie taka sama kanapka, kupowanie tylko jednego rodzaju swetra itd.
Dodatkowo osoby w spektrum miewają wyjątkowe zdolności, ale nie jest to uniwersalna zasada. Bardziej charakterystycznym sygnałem jest zagłębianie się w jakiś rodzaj informacji (jedna określona tematyka), aż często stają się mistrzami w konkretnym fachu.
Podcasty
Playlisty tematyczne
