Azbest z kosmetyków latami kumuluje się w ciele. Skutkiem mogą być nowotwory złośliwe

Azbest, choć kojarzy się głównie ze starymi pokryciami dachowymi, to w XX wieku był stosowany nie tylko jako materiał budowlany, ale także m.in. jako dodatek do klocków hamulcowych. Okazuje się, że wciąż możemy go spotkać w wielu kosmetykach. A konsekwencją kontaktu z minerałem jest międzybłoniak, czyli nowotwór złośliwy.

Wyobrażacie sobie, że sztuczny śnieg używany na planach filmowych takich produkcji jak Czarnoksiężnik z krainy Oz (1939) i Białe Boże Narodzenie (1954 rok), zawierał azbest? Niestety przez długi czas nie znano zależności pomiędzy poszczególnymi grupami minerałów a skutkami dla zdrowia. Wiele zmieniło się w latach 60. XX wieku, ale okazuje się, że problem wciąż jest aktualny.

Czy w kosmetykach jest azbest?

Azbest to nie jest jeden związek chemiczny, który występuje jako składnik poszczególnych produktów. To grupa minerałów. Natomiast na przestrzeni lat ustalono, że istnieje sześć włóknistych minerałów azbestowych. To one są przyczyną 80% wszystkich przypadków mezoteliomy, czyli nowotworu złośliwego atakującego płuca, jamę brzuszną oraz serce. Minerały azbestowe, które powodują tak groźną chorobę to:

• chryzotyl (biały),
• amozyt (brązowy),
• krokidolit (niebieski),
• antofilit,
• włóknisty tremolit,
• włóknisty aktynolit.

Brytyjska telewizja BBC w 2024 roku przeprowadziła dochodzenie, w ramach którego przetestowano 8 próbek kosmetyków dostępnych w sprzedaży. W tym celu wykorzystano transmisyjną mikroskopię elektronową. To rodzaj techniki obrazowania, którą stosuje się do wykrywania i obserwacji najdrobniejszych struktur w materii.

Wyniki wykazały, że w dwóch próbkach znajdują się śladowe ilości azbestu. Źródłem jest talk, czyli minerał z gromady krzemianów, który po wydobyciu zostaje sproszkowany i wykorzystywany m.in. do produkcji kosmetyków.

Oglądając pod mikroskopem włókna talku oraz azbestu można dostrzec różnice, ale także cechy wspólne. Po pierwsze obydwa powstają w zbliżonych warunkach geologicznych i po drugie należą do tej samej grupy klasyfikacyjnej, czyli do minerałów krzemianowych.

A zatem skład jest taki sam, czyli krzem, magnez, żelazo, wodór i tlen. Niestety te podobieństwa sprawiają, że złoża azbestu gromadzą się w złożach talku. Dlatego część wydobytych minerałów może zawierać znacznie większe stężenie, więc konieczne jest przebadanie źródła.

Dlaczego wciąż azbest można spotkać w kosmetykach? 

Choć na przestrzeni lat wprowadzono regulacje prawne, które określają maksymalne stężenia azbestu, to naukowcy wyjaśniają, że przemysł talku skutecznie opiera się przepisom. A przykładem jest korzystanie z własnej techniki w celu określenia zawartości azbestu. Mowa o dyfrakcji rentgenowskiej, która ma ograniczone możliwości detekcyjne.

Od 2022 roku wydobywa się 7,3 mln ton talku rocznie. A biorąc pod uwagę powyższe, istnieje duże ryzyko, że zanieczyszczenie włóknami azbestu, może pozostać na niewykrywalnym poziomie. A azbest pozostanie niezauważony w kosmetykach jeżeli do wykrywania w trakcie testów używana jest wspomniana technika dyfrakcji RTG.

Dlaczego azbest powoduje raka?

Azbest wykazuje największą szkodliwość w momencie rozpadu, uszkodzenia mechanicznego, ponieważ to właśnie drobinki dostające się do organizmu są dla człowieka wyjątkowo szkodliwe. Kiedy włókna azbestu dostaną się do mezotelium, czyli cienkiej warstwy tkanki, która pokrywa większość narządów wewnętrznych, zaczyna rozwijać się mezotelioma. 

Niestety szkodliwe włókna mogą gromadzić się w płucach, sercu czy opłucnej nawet od 30 do 50 lat tworząc mikroskopijne zadrapania. Układ odpornościowy traktuje azbest jako ciało obce i próbuje zwalczyć problem. 

Włókna nie reagują na działanie obronne naszego organizmu, a substancje chemiczne, jakie wytwarza system immunologiczny do zwalczenia azbestu ostatecznie atakują mezotelium doprowadzając do mezoteliomy. 

Należy pamiętać, że zarówno cienie do powiek, róż, puder i inne sypkie kosmetyki zawierają talk. Dzięki niemu nie dochodzi do zbrylania się kosmetyków, ponieważ pochłania wilgoć i ułatwia aplikację produktu.

Co to jest mezotelioma? Niebezpieczny mędzybłoniak

Mezotelioma to określenie wywodzące się z łaciny, a konkretnie od słowa mesothelioma. W języku polskim używamy określenia międzybłoniak. To nazwa nowotworu złośliwego, który powstaje na skutek uszkodzenia mezotelium, czyli wspomnianej cienkiej błony okrywającej narządy wewnętrzne.

Najczęściej spotykanym rodzajem jest międzybłoniak opłucnej. Wówczas pacjenci mogą doświadczać takich objawów jak:

• ból w klatce piersiowej, pod klatką piersiową,
• kaszel,
• duszności,
• guz pod skórą w okolicy klatki piersiowej,
• zmęczenie,
• niezamierzona utrata masy ciała.

Występują także inne odmiany z tej grupy nowotworów i obejmują wówczas otrzewną i osierdzie. Międzybłoniak otrzewnej może dawać następujące objawy:

• wzdęty brzuch,
• ból w brzuchu,
• nudności,
• zmęczenie,
• niezamierzona utrata masy ciała.

Magdalena Siraga