Alzheimer, guz mózgu, coś innego? Diagnoza 58-latki w "Szpitalu św. Anny" wyzwaniem dla lekarzy

Zaburzenia pamięci krótkotrwałej mogą zdarzyć się w każdym wieku i mieć charakter odwracalny. Ich przyczyną nie muszą być choroby neurodegeneracyjne czy guz mózgu, ale żeby problemu się pozbyć, trzeba szukać pomocy, jak serialowa pacjentka "Szpitala św. Anny".

W 23 odcinku serialu "Szpital św. Anny" Kaśka (Joanna Liszowska) na własne życzenie wypisuje się ze szpitala.

Pojawia się też zawsze gorący temat zaburzeń pamięci, a dokładniej pamięci krótkotrwałej. 

Na SOR trafia zdezorientowana 58-latka, a lekarze podejrzewają, że to na skutek hipoglikemii, udaru lub guza mózgu. Wkrótce pojawia się 60-latek podający się za narzeczonego pacjentki. Pomoże rozwikłać zagadkę? Czy w realnym życiu takie objawy u pacjentki byłyby podstawą podobnej ścieżki diagnostycznej?

Pamięć krótkotrwała - co to takiego?

Pamięć człowieka to po prostu zdolność umysłu do przyswajania, magazynowania i odtwarzania informacji dotyczących przeszłych zdarzeń. 

Ze względu na długość przechowywania informacji pamięć dzielimy na:

• sensoryczną (tak zwaną pamięć ultrakrótką) – trwa od 0,5 s do kilku sekund i jest związana z postrzeganiem zmysłowym,
• krótkotrwałą – trwa od kilku do kilkunastu sekund, chociaż ma znaczący wpływ na całe nasze zapamiętywanie,
• długotrwałą – to ona pozwala przechowywać informacje nawet przez całe życie, ale nie może sprawnie funkcjonować bez pamięci krótkotrwałej.

Pamięć krótkotrwała jest niezbędnym łącznikiem narządu zmysłu ze strukturami związanymi z pamięcią długotrwałą.

Odebrany bodziec, poprzez nerwy doprowadzające, jest przekazywany do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie krąży w strukturach odpowiedzialnych za pamięć krótkotrwałą. Impulsy przekazywane są do struktur, takich jak wzgórze, skąd biegną do kory mózgu.

Droga, którą przebywa informacja, może trwać do kilku minut i w tym czasie możemy ją łatwo przywołać. To pamięć świeża. Następnie, o ile bodziec jest powtarzany wystarczającą liczbę razy, informacja może utworzyć trwały ślad pamięciowy – jest to pamięć długotrwała.

Całość buduje nasze doświadczenia, wspomnienia, tożsamość. Problemy na każdym etapie mogą nas tego pozbawić, stąd tak ogromny lęk przed zaburzeniami pamięci. Potęguje go fakt, że mogą się za nimi kryć nieuleczalne choroby, a proces wydaje się nieodwracalny. Tymczasem wcale nie musi tak być.

Objawy zaburzeń pamięci krótkotrwałej

Najbardziej charakterystycznym objawem zaburzeń pamięci krótkotrwałej są problemy z przypominaniem sobie sytuacji mających miejsce w ciągu ostatnich kilku minut lub kilku godzin.

Zaburzenia pamięci świeżej powodują też problemy z zapisywaniem wspomnień w pamięci długotrwałej, a więc utrudnione jest tworzenie nowych wspomnień. U kilkunastu procent osób pojawiają się wspomnienia fałszywe, czasem błędnie od razu rozpoznawane jako objawy chorób psychicznych, zwłaszcza schizofrenii. Różnią się jednak głównie tym, że nie niosą za sobą silnego ładunku emocjonalnego - służą jedynie do wypełniania niepokojących luk.

Problemy z pamięcią krótkotrwałą występują najczęściej u osób starszych, choć coraz częściej rozpoznaje się problemy z pamięcią u osób w młodym wieku.

Nie ma powodu, by zaraz wpadać w popłoch, gdy nie pamiętamy, gdzie zostawiliśmy klucze czy komórkę. Poważne problemy z pamięcią i koncentracją mają o wiele bardziej dramatyczny przebieg.

Objawy faktycznych, potencjalnych zaburzeń pamięci:

• zgubienie się w doskonale znanym otoczeniu (koło domu, pracy), dezorientacja,
• znaczne pogorszenie pamięci w krótkim czasie,
• pojawiające się wyraźne luki w pamięci dotyczące niedalekiej przeszłości,
• częste "uciekanie" słów, imion niedawno poznanych osób,
• nagminne gubienie przedmiotów, zapominanie o jedzeniu,
• problem ze zrozumieniem fabuły książki, filmu, brak możliwości nadążenia za jej fabułą.

Pacjentka serialowego szpitala doświadczyła właśnie tej szczególnie niepokojącej dezorientacji. Trudno u 58-latki podejrzewać, że to "po prostu starość".

Zaburzenia pamięci krótkotrwałej u dorosłych - przyczyny

W żadnym wieku nie ma powodu, by człowiek nagle, zauważalnie tracił pamięć. Systematyczne ubywanie zdolności poznawczych również nie powinno być tłumaczone po prostu wiekiem, bo chociaż z czasem wszystkim nam pamięci ubywa, zbyt często stany chorobowe tłumaczymy fizjologią.

By stwierdzić, że faktycznie jest problem, który wymaga leczenia, lekarze wspierają się całym wachlarzem narzędzi diagnostycznych - od testów dobranych do wieku począwszy, poprzez badania laboratoryjne, aż po obrazowe.

Całkiem częstą przyczyną problemów z pamięcią krótkotrwałą jest silny stres (doświadczenie traumatyczne), pogorszenie nastroju, a nawet depresja. Bywa, ze najlepszym specjalistą od leczenia pamięci okazuje się psychiatra.

Często możliwą pomoc uzyskamy u neurologa, bo to mogą być początki alzheimera czy innych problemów otępiennych, ale wcale nie muszą.

Wśród istotnych przyczyn zaburzeń pamięci wymienia się:

• niedoczynność tarczycy
• urazy/wypadki (objawy bywają odroczone w czasie)
• zatrucia - lekami, metalami ciężkimi (rtęcią, ołowiem, kadmem, miedzią), pestycydami, ale także alkoholem i narkotykami (najczęściej wśród młodych ludzi)
• nowotwory mózgu i inne zmiany organiczne w jego obrębie (np. krwiaki)
• cukrzycę
• nadciśnienie.

jak widać, przyczyn jest naprawdę wiele, w tym takie, które często dręczą Polaków, ale odpowiednio leczone, mogą być skutecznie opanowane.

Co spotkało pacjentkę "Szpitala św. Anny"? Przebieg jest dość ostry, więc lekarze stawiają na guza mózgu, gwałtowny spadek cukru we krwi, udar. Sprawa jest poważna, a wyjaśnienie już 15 kwietnia o 17.40 w TVN (premiera odcinka 23).

Eliza Dolecka