Badania wykazują, że modne diety nie działają. Dlaczego mimo to są popularne?

Skutki niezdrowego odżywiania i zbyt małej ilości ruchu powodują, iż prawie połowa dorosłych Amerykanów przyznaje, że przybiera na wadze. Skuszeni modnymi dietami poszukują szybkich rozwiązań na utratę zbędnych kilogramów, jednak eksperci przestrzegają, że wiele z popularnych propozycji żywieniowych nie działa, a nawet może przynieść efekt przeciwny do zamierzonego. Jak nie dać się nabrać na fałszywe obietnice szybkiej utraty wagi?

„Popularne diety mogą nawet prowadzić do przybierania na wadze, a nie do utraty wagi”

Pandemia COVID-19 sprzyja przesiadywaniu przed telewizorem w towarzystwie niezdrowych przekąsek i napojów. Naukowcy ostrzegają przed aplikacjami i reklamami, które szybko i skutecznie obiecują zrzucić pandemiczne kilogramy. - Unikaj ich, ponieważ nie działają, a nawet mogą przynieść efekt przeciwny do zamierzonego – podkreśla prof. Charlotte Markey z Rutgers University i dyrektor Centrum Nauk o Zdrowiu w Rutgers. Zdaniem ekspertki popularne diety „mogą nawet prowadzić do przybierania na wadze, a nie do utraty wagi”.

Często modne diety wydają się mieć sens, jednak badania wykazują, że spożywanie mniejszej ilości kalorii może prowadzić do pojawienia się zmian hormonalnych stymulujących apetyt. To sprawia, że ludzie pragną bardziej kalorycznej żywności. Co ważne, niektóre z popularnych jadłospisów „wycinają” całe grupy żywności, np. nabiału, pszenicy czy glutenu, które zawierają składniki odżywcze potrzebne dla zdrowia.

Organizacje zdrowotne takie jak American Heart Association zachęcają do utrzymywania zdrowej wagi poprzez stosowanie wzorców żywieniowych, podkreślając różnice pomiędzy takim podejściem a stosowaniem modnych diet albo programów odchudzania. Poparte naukowymi badaniami wzorce zdrowego żywienia obejmują dietę śródziemnomorską, a także dietetyczne metody zapobiegania nadciśnieniu czy dietę DASH, charakteryzującą się niską zawartością tłuszczów zwierzęcych, bogatą w błonnik z owoców, warzyw, orzechów i produktów pełnoziarnistych, a także obejmującą drób, chude mięso i ryby. Analizy naukowe wykazały, że właśnie takie podejście żywieniowe pozytywnie wpływa na zdrowie serca i mózgu, a także pomagają ludziom żyć dłużej.

Pułapka bycia kompetentnym

Pomimo zebranych naukowych dowodów, modne diety nadal są popularne, dlatego naukowcy postanowili sprawdzić dlaczego. Zdaniem prof. Christophera Gustafsona z University of Nebraska, jednym z powodów może być to, że ludzie postrzegają siebie jako bardziej kompetentnych, niż są w rzeczywistości. Ekspert współprowadził badanie, które analizowało motywacje osób stosujących dietę bezglutenową, niemających ku temu powodów medycznych. Na przykład osoby z celiakią muszą usunąć gluten ze swojej diety, ponieważ może prowadzić do uszkodzeń jelita cienkiego.

W ostatnich latach dieta bezglutenowa zyskała na popularności wśród osób nieposiadających wskazań do tego, by rezygnować z glutenu. Z analiz przeprowadzonych przez prof. Gustafsona wynika, że osoby bez celiakii, stosujące dietę bezglutenową, postrzegały siebie jako bardziej kompetentne niż osoby, które nie unikały glutenu. W opinii badaczy, osoby na diecie błędnie wierzyły, że to jest zdrowszy sposób odżywiania, który pomoże im schudnąć.

- Najsilniejszym predyktorem osób będących na tej diecie byli ci, którzy powiedzieli, że przeprowadzili własne badania – powiedział prof. Christopher Gustafson. Specjalista podkreślił, że „nie ma żadnych dowodów na to, że modne diety są lepsze niż naukowo przetestowane zdrowe diety”. Przeprowadzone przez Gustafona analizy nie skupiały się na tym, skąd ludzie czerpią informacje, na jakich się opierają, jednak inne badania naukowe potwierdziły, że takie podejście jest powszechne. Szacuje się, że 2 na 3 dorosłych poszukuje informacji o zdrowiu w internecie, choć liczne badania wykazały, że w wielu przypadkach jakość informacji zdrowotnych pozostaje wątpliwa.

Reklama dźwignią handlu… i modnych diet

Zdaniem prof. Charlotte Markey kolejnym z powodów, dla których ludzie wierzą, że modne diety działają, są kampanie marketingowe. - Chcemy wierzyć, że jeśli schudniemy, całe nasze życie się poprawi i to często przesłanie w marketingu. To bardzo uproszczone spojrzenie na świat – wyjaśniła.

Czy opłaca się przekazywać taki obraz świata? Ze względów finansowych – jak najbardziej. Według firmy analitycznej Research and Markets światowy rynek produktów oraz usług odchudzających został wyceniony na 254,9 miliarda dolarów w 2021 roku. Oczekuje się do 2026 roku ten obszar rynku, osiągnie 377,3 miliarda dolarów.

Jak wykryć fałszywe obietnice producentów?

Federalna Komisja Handlu ostrzega konsumentów przed kupowaniem tego, co sprzedają firmy odchudzające. Na stronie agencji możemy znaleźć porady, jak wykrywać oszustwa i fałszywe obietnice. Szczególnie musimy uważać na produkty obiecujące utratę wagi bez diety lub ćwiczeń albo utrzymujące stałą wagę.

Reklamodawcy powiedzą wszystko, aby skłonić klienta do zakupu ich produktów odchudzających, dlatego powinieneś wiedzieć, że:

• obietnica cudownej utraty wagi jest nieprawdziwa – nie ma magicznego sposoby na to, by schudnąć bez stosowania rozsądnej diety i regularnej aktywności fizycznej,
• nie istnieje produkt, który pozwoli ci zjeść wszystko, na co masz ochotę i nadal chudnąć. Co ważne, nawet jeśli dany preparat może pomóc niektórym osobom schudnąć w niektórych sytuacjach, to nie ma jednego uniwersalnego produktu, który będzie działał dla każdego, dlatego, że problemy zdrowotne i przyzwyczajenia każdego człowieka są wyjątkowe,
• by trwale pożegnać zbędne kilogramy potrzeba trwałych zmian stylu życia, dlatego nie należy wierzyć, że jakiś produktu raz na zawsze pomoże pozbyć się problemu albo zrobi to błyskawicznie. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia mogą okazać się produktu obiecujące szybką utratę wagi,
• blokery wchłaniania tłuszczu albo środki tłumiące apetyty same w sobie nie powodują utraty wagi. Te produkty należy przyjmować z niskotłuszczową, niskokaloryczną dietą i regularnie ćwiczyć.

Prof. Markey podkreśla także, że „zmiana nawyków jest możliwa, ale jest trudna" i wymaga czasu, dlatego „za każdym razem, gdy ktoś ci mówi, że coś jest szybkie i łatwe, prawdopodobnie to kłamstwo”. Z kolei prof. Gustafson zwraca uwagę na to, „czy źródłem informacji o nowej diecie jest próba sprzedaży czegoś”. Eksperci wskazują, że często w reklamach zamiast twardych danych używa się naukowo brzmiącego języka. - Prawdziwa nauka powiedziałaby: to mogłoby zadziałać dla tych ludzi w tych okolicznościach – wyjaśnia dyrektor Centrum Nauk o Zdrowiu.

Specjaliści podkreślają także, że ludzie powinni upewnić się, czy dane źródło informacji jest wiarygodne, to znaczy sprawdzić, czy osoba dostarczająca informacje ma odpowiednie referencje i specjalistyczną wiedzę, np. jest związana z renomowanym uniwersytetem bądź organizacją badawczą albo publikacją, które prawdopodobnie zweryfikowała te informacje. Dlatego prof. Gustafson podkreśla, że dieta śródziemnomorska to przykład diety, którą wielu badaczy uznało za zdrową, dlatego, gdyby ktoś „przeprowadził badania na ten temat, znalazłby wiele źródeł mówiących, że to zdrowa opcja”. - Nie byłoby tak w przypadku niektórych z tych innych diet – dodał.

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Patrycja Pupiec