Zgaga objawia się nieprzyjemnym paleniem za mostkiem. Jak leczyć zgagę?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Zgaga to bardzo nieprzyjemna dolegliwość. Charakterystyczne palenie za mostkiem, pojawiające się przy schylaniu i po obfitym obiedzie odczuwało z pewnością wielu pacjentów. Jakie są przyczyny zgagi i z czego wynika ten objaw? Jak radzić sobie ze zgagą i jakie mamy możliwości terapetyczne w tym przypadku?

Spis treści

1. Ból w klatce piersiowej i zgaga - różnicowanie
2. Zgaga - przyczyny zgagi
3. Choroba refluksowa przełyku - to nie tylko zgaga
4. Zgaga i objawy alarmowe - kiedy wykonać pilnie gastroskopię?
5. Zgaga - leczenie farmakologiczne choroby refluksowej przełyku
6. Zgaga - kiedy konieczne może być leczenie operacyjne?
7. Zgaga - zapobieganie refluksowi przełykowemu
8. Choroba refluksowa przełyku - powikłania zgagi

Zgaga to nieprzyjemne uczucie pieczenia, odczuwane za mostkiem, w rzucie przełyku. Może temu towarzyszyć kwaśny posmak w ustach, a pieczenie może sięgać aż do gardła. Zgaga wywoływana jest przez nieprawidłowe cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Przełyk nie jest przystosowany do kwaśnej treści i pod jej wpływem ulega podrażnieniu, a w niektórych przypadkach nawet głębszemu uszkodzeniu.

Ból w klatce piersiowej i zgaga - różnicowanie

Zgadze może towarzyszyć ból w klatce piersiowej, który w niektórych przypadkach przypomina ból o charakterze dławicowym, towarzyszący zawałowi mięśnia sercowego. Warto mieć tę świadomość, gdyż te przyczyny bólu w klatce piersiowej powinno się ze sobą różnicować.

W przypadku cofania się treści żołądkowej, ból prowokowany jest przez obfity posiłek, pochylanie się, ale i pozycję leżącą - czynności te nasilają cofanie się drażniącej treści do żołądka. W przypadku objawów dławicowych, ból nasila się pod wpływem stresu, wysiłku fizycznego, zimnego powietrza, ale także - obfitego posiłku, a ustępuje po zaprzestaniu wysiłku fizycznego.

Jednak w przypadku zawału ból trwa dłużej (powyżej 20-30 minut) i nie ustępuje po zakończeniu aktywności fizycznej. Mogą mu towarzyszyć inne objawy takie, jak duszność, osłabienie, nudności, wymioty, a także obfite pocenie się.

W przypadku wystąpienia u pacjenta bólu w klatce piersiowej konieczne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego i wykonanie badania EKG, które wstępnie pomoże w różnicowaniu przyczyn bólu w klatce piersiowej.

Zgaga - przyczyny zgagi

Zgaga to najważniejszy objaw choroby refluksowej przełyku - czyli zarzucania kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do występowanie nieprzyjemnych dla pacjenta objawów. Z czego wynika pojawienie się tego objawu? Najważniejsze przyczyny zgagi to:

• przepuklina wślizgowa rozworu przepony - stan ten polega na tym, że część żołądka przemieszcza się z prawidłowego położenia anatomicznego, czyli z jamy brzusznej do klatki piersiowej. Przepuklina powoduje, że bariera żołądkowo-przełykowa jest osłabiona, co sprzyja cofaniu się treści z żołądka do przełyku,
• zwolnienia opróżniania żołądka - dłuższe przebywanie treści pokarmowej w żołądku i jej gromadzenie się sprzyja zgadze, zwolnienie opróżniania się żołądka może towarzyszyć cukrzycy i niektórych schorzeniom neurologicznym,
• palenie tytoniu - wpływa na objawy w taki sposób, że zmniejsza napięcia dolnego zwieracza przełyku (w skrócie od angielskich słów LES), który jest swoistą barierą antyrefluksową, za małe jego napięcie predysponuje do zarzucania treści żołądkowej do przełyku,
• alkohol - jego nadużywanie również predysponuje do refluksu, ponieważ podobnie, jak papierosy - zmniejsza napięcie LES,
• dieta bogatotłuszczowa - tłuste pokarmy powodują wydzielanie hormonu cholecystokininy - substancji, która obniża napięcie LES. Objawy refluksu nasilane są również przez kwaśne i pikantne pokarmy,
• otyłość, nadwaga - nadmierna masa ciała powoduje zwiększenie ciśnienia panującego w żołądku oraz zmianę położenia LES, co predysponuje do wystąpienia refluksu,
• ciąża - stan ten również sprzyja refluksowi. Dzieje się tak, ponieważ w ciąży dochodzi do zwiększania ciśnienia, panującego w jamie brzusznej, a także zwiększenia stężenia estrogenów (hormony płciowe), które zmniejszają napięcie LES, dlatego zgaga w ciąży często dotyka kobiety,
• przyjmowanie leków, które powodują obniżenie napięcia LES - należą do nich między innymi: blokery kanału wapniowego (stosowane powszechnie w leczeniu nadciśnienia tętniczego), azotany, doustne środki antykoncepcyjne, czy β2-mimetyki (stosowane w leczeniu astmy).

Choroba refluksowa przełyku - to nie tylko zgaga

Jakie inne objawy mogą towarzyszyć chorobie refluksowej przełyku? Należy tutaj wymienić przede wszystkim:

• odbijanie,
• ból zlokalizowany w nadbrzuszu,
• chrypka - kwaśna treść żołądkowa może drażnić struny głosowe i powodować tym samym zmianę barwy głosu,
• kaszel, typowo suchy, a także skurcz oskrzeli - kwaśna treść może dostawać się do oskrzeli i drażnić drogi oddechowe. Objawy zgagi mogą również wynikać z odruchu z nerwu błędnego - nerw ten jest podrażniany w dolnej części przełyku, co powoduje skurcz oskrzeli i tym samym zaburzenia oddychania pod postacią świszczącego oddechu,
• opisywany już w pierwszym akapicie ból w klatce piersiowej,
• nadmierne wydzielanie śliny - z powodu podrażnienia przełyku,
• uszkodzenie szkliwa zębów przez kwaśną treść żołądkową,
• zapalenie krtani - związane głównie z epizodami refluksu w nocy.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że choroba refluksowa przełyku może nie dawać żadnych symptomów i przebiegać w sposób bezobjawowy. Zapalenie przełyku stwierdzane jest wtedy przypadkowo w trakcie gastroskopii.

Zgaga i objawy alarmowe - kiedy wykonać pilnie gastroskopię?

Pewne objawy kliniczne, które mogą towarzyszyć chorobie refluksowej przełyku wymagają pilnej diagnostyki endoskopowej - a dokładnie gastroskopii. Symptomy te mogą świadczyć o poważniejszym schorzeniu - na przykład o obecności choroby nowotworowej. Do objawów alarmowych, związanych z refluksem należy:

• dysfagia - czyli problemy z połykaniem, utrudnione połykanie,
• odynofagia - jest to ból podczas przełykania,
• utrata masy ciała,
• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego - może objawiać się smolistymi, ciemnymi stolcami, spadkiem stężenia hemoglobiny we krwi, osłabieniem, a czasami wymiotami z domieszką krwi,
• uporczywe wymioty - mogą świadczyć o zwężeniu przełyku,
• wyczuwalny opór w nadbrzuszu podczas badania palpacyjnego - może świadczyć o rozwijającym się guzie w obrębie żołądka lub przełyku.

Zgaga - leczenie farmakologiczne choroby refluksowej przełyku

Podstawą leczenia farmakologicznego zgagi są leki, które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego. Lekami pierwszego rzutu są inhibitory pompy protonowej, które w skrócie nazywamy IPP. Należy tutaj wymienić:

• omeprazol,
• rabeprazol,
• lanzoprazol,
• esomeprazol,
• pantoprazol,
• dekslanzoprazolu.

Leki te stosuje się rano, na czczo, na początku rozpoczyna się terapię od jednej kapsułki / tabletki - przyjmowanej raz dziennie. Czasami stosuje się również leki blokujące receptory histaminowe - a dokładniej H2 blokery, do których należy ranitydyna i famotydyna. Leki te zmniejszają wydzielanie soku żołądkowego, ale w innym mechanizmie, niż inhibitory pompy protonowej (te leki hamują wydzielanie soku żołądkowego zależne od histaminy).

Rzadziej stosuje się takie preparaty, jak związki magnezu i glinu, kwas alginowy i sukralfat.

Pomocniczo stosuje się preparaty, które pobudzają opróżnianie żołądka z treści pokarmowej - substancją taką jest itopryd. Leki dobiera lekarz, w zależności od nasilenia objawów i wywiadu.

Zgaga - kiedy konieczne może być leczenie operacyjne?

Wskazaniem do zabiegu jest przede wszystkim duża przepuklina rozworu przełykowego. Operacją z wyboru jest fundoplikacja metodą Nissena - to nic innego, niż wytworzenie z części żołądka (a dokładniej z jego dna) kołnierza, który otacza dolną część przełyku, co wzmacnia istotnie barierę antyrefluksową i zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.

Wskazaniem do zabiegu jest także nietolerowanie, jak i zła odpowiedź na leczenie farmakologiczne. W przypadku zaawansowanej otyłości (przede wszystkim otyłości III stopnia, gdy BMI pacjenta wynosi powyżej 40) rozważa się operacje bariatryczne, eliminujące otyłość, jako czynnik spustowy dla refluksu przełykowego.

Czytaj też: Domowe sposoby na zgagę

Zgaga - zapobieganie refluksowi przełykowemu

Podstawą zapobiegania zgadze, przy chorobie refluksowej przełyku jest postępowanie niefarmakologiczne. O jakich zasadach warto pamiętać, by istotnie zmniejszyć liczbę epizodów piekącego bólu i dyskomfortu? Należy pamiętać przede wszystkim o:

• unikaniu spożywania posiłków na dwie, trzy godziny przed snem - pozycja leżąca predysponuje do refluksu,
• w czasie snu warto ustawiać swoje wezgłowie i poduszkę wyżej,
• unikanie spożywania alkoholu i rzucenie palenia papierosów,
• obniżenie masy ciała w przypadku występowania nadwagi lub otyłości,
• rezygnacja ze spożywania tłustych posiłków i ostro przyprawionych, ponadto - unikanie spożywania napojów gazowanych,
• unikanie przyjmowanie leków, które obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku (LES) - leki te wymieniono już w tym artykule, jeżeli istnieje możliwość zamiany konkretnego leku na inny preparat, warto porozmawiać o tym ze swoim lekarzem,
• rezygnacja z intensywnych ćwiczeń fizycznych bezpośrednio po spożyciu posiłku,
• zrezygnowanie z noszenia ubrań, które uciskają ciało w obrębie pasa,
• zmniejszenie objętości przyjmowanych posiłków - lepiej spożywać pokarmy częściej i w małych ilościach, niż rzadziej i w dużych ilościach, ponieważ prowadzi to do rozciągania ścian żołądka i zwiększania tym samym ryzyka epizodu cofania się kwaśnej treści pokarmowej do przełyku.

Stosowanie się do tych zasad oraz przyjmowanie zaleconych przez lekarza preparatów w większości przypadków pozwala na opanowanie objawów choroby refluksowej przełyku.

Choroba refluksowa przełyku - powikłania zgagi

Niestety, nieleczona choroba refluksowa przełyku może wiązać się z wystąpieniem groźnych dla zdrowia pacjenta powikłań. Należy do nich przede wszystkim:

• zapalenie błony śluzowej przełyku,
• nadżerki błony śluzowej przełyku,
• owrzodzenia przełyku - są to zmiany głębsze, niż nadżerki,
• metaplazja jelitowa (czyli tak zwany przełyk Barretta) - jest to stan, w którym dochodzi do zastąpienie typowego dla przełyku nabłonka wielowarstwowego płaskiego, nabłonkiem charakterystycznym dla żołądka (nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym). Przełyk Barretta to stan przednowotworowy - zwiększa ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku,
• krwawienia na skutek uszkodzenia tkanek i wystąpienia owrzodzeń,
• zwężenia przełyku na skutek uszkodzeń, co prowadzi do utrudnionego połykania, a więc omawianej już w tym artykule dysfagii.

Jak widać, powikłania nieleczonej zgagi mogą być bardzo poważne i prowadzić nawet do rozwoju choroby onkologicznej. Z tego względu nie warto bagatelizować nawracającej zgagi i w przypadku jej występowania - udać się koniecznie do lekarza, najlepiej na początku do lekarza pierwszego kontaktu (czyli lekarza rodzinnego).

Lekarz po zbadaniu pacjenta i przeprowadzeniu dokładnego wywiadu zadecyduje, czy konieczna jest dalsza diagnostyka (na przykład badanie gastroskopowe, które pozwala na obejrzenie przełyku i żołądka) i w razie konieczności wprowadzi odpowiednie leczenie farmakologiczne.

lek. Katarzyna Banaszczyk