Kamica żółciowa. Kto choruje najczęściej i jakie są objawy?

Kamica żółciowa to dość powszechna i uciążliwa choroba. Może przebiegać bezobjawowo, ale częściej towarzyszą jej takie objawy jak: bóle nadbrzusza, zgaga, nudności, wymioty. Nieszczęśliwi posiadacze kamieni w pęcherzyku żółciowym często przeżywają dylemat: iść na operację czy nie. Co trzeba wiedzieć, żeby nie nabawić się większych kłopotów?

Pęcherzyk żółciowy, popularnie nazywany woreczkiem żółciowym, stanowi swego rodzaju magazyn żółci wytwarzanej przez wątrobę i potrzebnej do metabolizowania tłuszczów. Podczas procesów trawiennych jest ona na bieżąco transportowana drogami żółciowymi do dwunastnicy. U niektórych osób, nie wiadomo dokładnie z jakiej przyczyny, w pęcherzyku wytrącają się kryształki cholesterolu i soli żółciowych, które zbijają się w grudki, tworząc złogi żółciowe, tzw. kamienie. Najczęściej mają one skład mieszany, ale zdarzają się jednorodne.

Spis treści

1. Kto choruje najczęściej na kamicę żółciową?
2. Objawy kamicy pęcherzyka żółciowego
3. Pęcherzyk żółciowy - kolka
4. Kamień w przewodzie żółciowym
5. Kamica pęcherzyka żółciowego - badania
6. Kamica pęcherzyka żółciowego - leczenie
7. Kamica pęcherzyka żółciowego - operacja
8. Dieta po usunięciu pęcherzyka żółciowego
9. Czy kamienie w woreczku żółciowym można rozpuścić?
10. Co robić, gdy złogi nie dają objawów?

Kto choruje najczęściej na kamicę żółciową?

Kobiety chorują 2–3 razy częściej niż mężczyźni. Dopiero po 70. roku życia kamica żółciowa występuje jednakowo często u obojga płci. Bardziej zagrożone są panie, które rodziły, zażywają hormonalne środki antykoncepcyjne lub stosują terapię hormonalną. Kamienie częściej przytrafiają się osobom otyłym, stosującym drastyczne diety odchudzające oraz np. z cukrzycą. Obserwuje się też dziedziczną skłonność do kamicy.

Objawy kamicy pęcherzyka żółciowego

Często kamica nie daje o sobie znać, a o chorobie dowiadujemy się przez przypadek podczas badania USG brzucha. Niektórzy chorzy skarżą się na uczucie pełności czy gniecenia w nadbrzuszu lub okolicy prawego podżebrza, odbijanie, wzdęcia.

Dolegliwości najczęściej pojawiają się po zjedzeniu ciężko strawnej potrawy i same mijają. Problem zaczyna się wtedy, gdy kamień czasowo zablokuje ujście do przewodu pęcherzykowego, zakłócając odpływ żółci. Wówczas dochodzi do kolki wątrobowej.

W nadbrzuszu lub pod prawym łukiem żebrowym pojawia się silny ból, który może promieniować do pleców, prawej łopatki i barku, nawet do szyi i obojczyków. Kolce towarzyszą nudności, czasem wymioty. Dolegliwości mogą trwać od 10 minut do 3 godzin. Do ataku często dochodzi na skutek błędu dietetycznego, ale może też nie mieć związku z jedzeniem.

Pęcherzyk żółciowy - kolka

Jeżeli napady bólu przedłużają się, istnieje duże prawdopodobieństwo, że rozwinie się ostry stan zapalny pęcherzyka. Zwykle do bólu dołączają się wymioty, wzdęcia, dreszcze i gorączka. Na skutek zablokowania odpływu żółci w woreczku gromadzi się płyn zapalny. Pęcherzyk powiększa się, jest napięty, twardy.

Ponieważ barwniki żółciowe są systematycznie wchłaniane do krwi, w końcu w woreczku pozostaje wodnisty płyn (wodniak pęcherzyka). Gdy dojdzie do zakażenia jego treści, tworzy się ropniak. Ostre zapalenie pęcherzyka może prowadzić do zapalenia dróg żółciowych, zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej. Jeśli kolka utrzymuje się ponad 3 godziny, trzeba wezwać pogotowie.

Kamień w przewodzie żółciowym

Jeśli lekarz przypuszcza, że kamień z pęcherzyka przedostał się do dróg żółciowych (rzadko się tam tworzą), dla potwierdzenia diagnozy przeprowadza się badanie zwane wsteczną cholangiopankreatografią (ECPW).

Lekarz wprowadza przez usta endoskop (do miejsca, gdzie drogi żółciowe uchodzą do dwunastnicy) i na ekranie obserwuje przewód żółciowy.

W razie potwierdzenia rozpoznania nacina zwieracz dróg żółciowych i małe kamienie wpadają do dwunastnicy. Większe wyjmuje się za pomocą specjalnego koszyczka (czasami trzeba je rozkruszyć). Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Od razu przynosi ulgę, ale nie rozwiązuje problemu, bo kolejne kamienie mogą zablokować drogi żółciowe. Dlatego po pewnym czasie trzeba usunąć pęcherzyk z kamieniami.

Sporadycznie kamienie z dróg żółciowych usuwa się operacyjnie.

Kamica pęcherzyka żółciowego - badania

Już na podstawie klasycznych objawów lekarz rozpoznaje stan zapalny pęcherzyka. Ale rozstrzygającym badaniem jest USG jamy brzusznej. Pozwala ocenić wielkość pęcherzyka i grubość jego ścian, lokalizację i wielkość kamieni oraz drożność przewodów żółciowych.

Istotne są też tzw. próby wątrobowe. W kamicy bez powikłań zazwyczaj wyniki utrzymują się w normie. Natomiast u osób z zapaleniem pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych stwierdza się wzrost wskaźników biochemicznych oraz liczby leukocytów we krwi. Jeśli lekarz ma trudności ze zlokalizowaniem kamieni lub podejrzewa nowotwór pęcherzyka, trzeba jeszcze wykonać tomografię komputerową.

Kamica pęcherzyka żółciowego - leczenie

Wybór metody zależy od objawów, położenia złogów i powikłań. Jeśli kolki przytrafiają się sporadycznie i nie są zbyt silne, można ratować się dostępnymi bez recepty środkami o działaniu rozkurczającym oraz żółciopędnymi i przeciwzapalnymi. Ulgę przynosi np. napar z dziurawca, mięty. Trzeba jednak liczyć się z tym, że ataki będą się powtarzały, nawet gdy będziemy unikać tłustych potraw.

Lepiej usunąć pęcherzyk, zanim dojdzie do powikłań, np. zapalenia czy przemieszczenia się kamienia do przewodu żółciowego. Operację wykonuje się natychmiast w przypadku wodniaka i ropniaka woreczka.

Ostre zapalenie najpierw próbuje się wyleczyć. Dopiero gdy ustąpi, proponuje się zabieg. Czasem trzeba operować „na ostro”, co grozi komplikacjami.

Kamica pęcherzyka żółciowego - operacja

Pęcherzyk bez powikłań zwykle usuwa się za pomocą laparoskopu. Chociaż zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym jak klasyczną operację, jest jednak znacznie mniej inwazyjny. Zamiast dużego cięcia robi się tylko 4 niewielkie nacięcia skóry na brzuchu.

W dniu operacji można już chodzić, w drugiej dobie opuścić szpital. Po 10 dniach są zdejmowane szwy, a po 2 tygodniach można wrócić do pracy.

Po operacji tradycyjnej w szpitalu pozostaje się niewiele dłużej, ale rekonwalescencja trwa ok. 4 tygodni. Dopóki rana całkowicie się nie zagoi, zwykle dokucza ból brzucha, na którym pozostaje trwała pamiątka w postaci blizny.

Laparoskopii nie stosuje się w stanie ostrym. Przeszkodą mogą być też pooperacyjne zrosty. Lekarz zawsze uprzedza pacjenta, że jeśli będzie to konieczne, w trakcie zabiegu zmieni metodę na tradycyjną.

Dieta po usunięciu pęcherzyka żółciowego

Zanim układ pokarmowy przyzwyczai się do nowej sytuacji (żółć płynie z wątroby bezpośrednio do dwunastnicy), przez 4–6 tygodni trzeba stosować dietę lekkostrawną (potrawy gotowane, duszone, pieczone), chude. Należy jeść małe porcje 4–5 razy dziennie, pić 2,5 litra wody. 

Unikaj warzyw wzdymających, surowej cebuli, mocnej kawy, produktów gruboziarnistych. Potem możesz stopniowo wzbogacać jadłospis. Większość osób po pewnym czasie wraca do normalnej diety.

Czy kamienie w woreczku żółciowym można rozpuścić?

Większość lekarzy podchodzi do tego rodzaju terapii sceptycznie. Kamienie rozpuszczają się powoli, więc leczenie trwa miesiące, nawet lata. Udaje się rozpuścić tylko małe złogi cholesterolowe bez zwapnień, i to nie u wszystkich.

Jeśli kuracja się powiedzie, nie ma gwarancji, że nie utworzą się nowe kamienie. U 10–15 proc. osób nowe złogi tworzą się w ciągu roku, u 50 proc. po 5 latach od zakończenia kuracji.

Co robić, gdy złogi nie dają objawów?

Wskazaniem do operacji jest cukrzyca typu 2 (sprzyja stanom zapalnym) i stwierdzenie w USG zgrubiałych ścian pęcherzyka (może to świadczyć o przewlekłym zapaleniu, które czasem prowadzi do rozwoju nowotworu).

Operację zaleca się, gdy sole wapnia odkładają się w ścianie woreczka i gdy złogi mają powyżej 3 cm (większe ryzyko raka pęcherzyka). Powinno się go usunąć profilaktycznie, gdy w rodzinie zdarzały się nowotwory dróg żółciowych.

Kamica zawsze może się uaktywnić, więc niektórzy uważają, że lepiej usunąć woreczek, by uniknąć powikłań.

miesięcznik "Zdrowie"