Jak się chronić przed smogiem?

Jak się chronić przed smogiem? To pytanie szczególnie ważne w Polsce - kraju, w którym, według raportu Światowej Organizacji Zdrowia, znajdują się 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Unii Europejskiej. Powietrze o niskiej jakości dostaje się do naszych domów, wpływając negatywnie na zdrowie. Przeczytaj, jakie sposoby pozwolą skutecznie o nie zadbać.

Spis treści

1. Jak się chronić przed smogiem: zagrożenie dla zdrowia
2. Źródła zanieczyszczeń powietrza
3. Jak się chronić przed smogiem: odpowiednia dieta
4. Jak się chronić przed smogiem: maski antysmogowe
5. Jak się chronić przed smogiem: oczyszczacze
6. Jak się ochronić przed smogiem: rośliny oczyszczające powietrze
7. Sprawdź tutaj: >> Rośliny oczyszczające powietrze: lista NASA <<

Dane Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska¹ są alarmujące - wartości normatywne dotyczące zanieczyszczenia powietrza są przekroczone w niemal całej Polsce. Szczególnie niebezpieczny jest smog, czyli zjawisko powstałe na skutek jednoczesnego wystąpienia niekorzystnych czynników: zanieczyszczenia powietrza spowodowanego działalnością człowieka, dużego zamglenia i braku wiatru. Samo słowo "smog" powstało przez połączenie dwóch angielskich wyrazów: smoke, czyli "dym" i fog, czyli "mgła". W smogu znajduje się dwutlenek siarki oraz pyły zawieszone: pył PM10, pył PM2,5 i będący ich składnikiem benzo(a)piren oraz metale ciężkie. Pył PM10 to cząsteczki o średnicy 10 mikrometrów (μm) lub mniejszej (dla porównania: średnica włosa to 50-70 mikrometrów). Cząstki są tak małe, że wnikają do płuc i górnych dróg oddechowych. Pył 2,5PM składa się z jeszcze mniejszych cząsteczek - średnicy do 2,5 mikrometrów (μm) i jest niebezpieczniejszy dla zdrowia niż pył PM10, ponieważ przez pęcherzyki płucne przenika do krwiobiegu. Kolejna groźna substancja - benzo(a)piren jest jednym z wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, zawiera się w pyle zawieszonym i razem z nim przedostaje się do organizmu przez płuca.

Jak się chronić przed smogiem: zagrożenie dla zdrowia

Jak wynika z danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie¹, wdychanie zawartych w smogu szkodliwych substancji może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem. Dwutlenek siarki działa drażniąco na drogi oddechowe, powoduje skurcz oskrzeli i uszkodzenia płuc, zmniejsza również zdolność krwi do przenoszenia tlenu. Umiarkowane narażenie na jego wdychanie powoduje pogorszenie czynności płuc u osób chorych na astmę. Pył PM10 działa natomiast niekorzystnie na układ oddechowy, zwiększając ryzyko chorób takich jak ostre zapalenie oskrzeli i przewlekła obturacyjna choroba płuc. Pył PM2,5, jako że dostaje się do krwi, powoduje miażdżycę i zapalenia naczyń krwionośnych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, długotrwałe wdychanie pyłu PM2,5 skraca życie Europejczyka o 8 miesięcy, a Polaka - o 10 miesięcy. Benzo(a)piren to substancja rakotwórcza, uszkadzająca układ krwionośny, oddechowy, nadnercza i wątrobę. Jak wynika z badań naukowców z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, których wyniki przytaczają twórcy kampanii "TworzyMY atmosferę", benzo(a)piren wpływa również na rozwój płodu³. Narażenie na jego długotrwałe działanie w okresie płodowym skutkuje pojawieniem się u niemowląt zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych, a później - u kilkulatków - niższym ilorazem inteligencji.

Jak się chronić przed smogiem: odpowiednia dieta

Naukowcy coraz częściej zaznaczają, że przed skutkami wdychania szkodliwych substancji zawartych w smogu może nas uchronić odpowiednia dieta. Niektóre składniki, które znajdziemy w pożywieniu czynią organizm odporniejszym.

Kwasy omega-3 zmniejszają efekty działania zanieczyszczonego powietrza na organizm, zwłaszcza na układ krwionośny. Naukowcy z Uniwersytetu w Pittsburghu w swojej pracy "Nutritional Solutions to Reduce Risks of Negative Health Impacts of Air Pollution"⁴ przytaczają wyniki prowadzonych na świecie badań nad powiązaniami między zdrową dietą a działaniem zanieczyszczonego powietrza na organizm. I tak w Meksyku poddano półrocznej suplementacji kwasami omega-3 50 mieszkańców domu opieki społecznej, narażonych na wdychanie pyłu PM2,5 wewnątrz ośrodka. Jeszcze przed suplementacją naukowcy przez miesiąc badali zależność między wdychaniem pyłu przez seniorów a jego wpływem na ich zbyt wysoki współczynnik HRV (zmienności rytmu zatokowego). Okazało się, że przyjmowanie kwasu omega-3 (w postaci 2 g oleju rybnego dziennie) zmniejsza HRV powiązany z PM2,5 o 54 procent, a także niweluje skutki stresu oksydacyjnego, czyli zaburzenia naturalnej w organizmie równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami. Kwasy omega-3 znajdują się, oprócz oleju rybnego, w orzechach, migdałach, maśle, oleju rzepakowym, nasionach lnu i pestkach dyni. Naukowcy z Uniwersytetu w Pittsburghu wskazują również, że takie same właściwości mają również witaminy: B6 i B12. Źródłem witaminy B6 są: kasza gryczana, kurczak, indyk, papryka czerwona i ziemniaki, natomiast witamina B12 znajduje się w: mięsie, rybach, mleku, jajkach, wędlinach, serach.

Będące składnikiem smogu pyły zawieszone nasilają poziom stresu oksydacyjnego, powodując tym samym dysfunkcje układu autonomicznego, przyspieszony rozwój i destabilizację blaszki miażdżycowej, zwiększoną lepkość krwi, zwiększając nadciśnienie i zaburzenia rytmu serca. Badania przeprowadzone w Brazylii na grupie 80 osób różnej płci i w różnym wieku dowodzą, że suplementacja witaminy C i witaminy E może te objawy zminimalizować. Przyjmowana przez 6 miesięcy witamina C w dziennej dawce 500 mg i witamina E w dziennej dawce 800 mg zmniejszyła poziom stresu oksydacyjnego o 51 procent u badanych osób, które były bezpośrednio - czyli na zewnątrz - narażone na działanie PM2,5 i PM10 i o 36 procent u osób wdychających pyły, które dostały się do wnętrz budynków. Co więcej, suplementacja witaminy C i witaminy E poprawia parametry związane z astmą u dzieci, które były narażone na działanie pyłu PM10. Witamina C zapobiega również uszkodzeniom DNA wynikającym z ekspozycji na pyły zawieszone. Źródłem witaminy C są: dzika róża, rokitnik, czarna porzeczka, natka pietruszki, czerwona papryka i brukselka, a witaminy E - nasiona słonecznika, pestki dyni, orzechy laskowe i migdały.

Twórcy "Nutritional Solutions to Reduce Risks of Negative Health Impacts of Air Pollution" zaznaczają również, że dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym witamina E i kurkumina, zawarta w kurkumie, zmniejszają stres oksydacyjny wywołany benzo(a)pirenem i powodowane przez niego uszkodzenia DNA.

Jak informuje Światowa Organizacja Zdrowia⁵ (WHO), spaliny produkowane przez silniki Diesla mogą powodować raka, zwłaszcza nowotwór płuc, a także zapalenie dróg oddechowych, alergie i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego dowodzą, że aby zapobiec tym chorobom, należy spożywać brokuły. Wszystko przez zawarty w nich sulforafan - silny przeciwutleniacz, który pobudza detoksykujące enzymy do eliminowania szkodliwych substancji z organizmu. Najwięcej sulforafanu jest w świeżych, surowych brokułach, niestety nie ma go w gotowanych zbyt długo warzywach, ponieważ procesy te niszczą myrozynazę, enzym niezbędny do wyprodukowania sulforafanu. Dlatego najlepiej sparzyć warzywa, by zachowały, choć w mniejszym stopniu, zdolność produkowania tego przeciwutleniacza. Oprócz brokułów jego źródłem (w stanie surowym, nie po gotowaniu) są także brukselka i kapusta.

Jak się chronić przed smogiem: maski antysmogowe

Choć maski antysmogowe nadal kojarzą się przede wszystkim z używającymi ich bardzo często Japończykami i Chińczykami, w Polsce też cieszą się coraz większą popularnością. Głownie w Krakowie, mieście umieszczonym na 3. miejscu najbardziej zanieczyszczonych w Europie w niechlubnym rankingu Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska. W grodzie Kraka poziom zanieczyszczeń w powietrzu aż o 600 procent przekracza normę. W maskach antysmogowych znajdują się specjalne filtry, mające chronić przed przedostawaniem się pyłu. Niestety, nie wszystkie będą skuteczne, dlatego kupując produkt warto upewnić się, czy nie będzie przepuszczał pyłu PM2,5, zawierającego bardzo małe cząsteczki i dostającego się nie tylko do płuc, ale i do krwi.

Filtry należy wymieniać bezwzględnie co dwa tygodnie, a czasem przed upływem tego terminu - zawsze, gdy zmieni się ich barwa - z białej na szarą. Dobrym pomysłem, zwłaszcza podczas spacerów czy biegu, będzie wybór maski z warstwą węgla aktywnego, która ochroni przed zanieczyszczeniami gazowymi. Maseczki kosztują od 100 do 300 zł, plus około 100 zł za 10 filtrów. Według producentów maski chronią przed pyłem w 95 procentach, według ekspertów w mniejszym stopniu.

Jak się chronić przed smogiem: oczyszczacze

Niestety, smog z zewnątrz przedostaje się przez otwarte/nieszczelne okna, nieszczelny dach. W Krakowie w 2014 roku działacze z Krakowskiego Alarmu Smogowego przeprowadzili badania poziomu zanieczyszczenia powietrza w mieszkaniach. Dwa urządzenia mierzące obecność pyłów PM2,5 i PM10 umieszczono na zewnątrz budynków, i dwa - w środku. Okazało się, że poziom szkodliwych substancji obecnych w mieszkaniach był czterokrotnie wyższy niż powinien, mimo szczelnie zamkniętych okien. Do tych zanieczyszczeń należy jeszcze dodać wszystkie toksyny produkowane przez detergenty, materiały budowlane, wykładziny (tzw. syndrom chorego budynku).

Jakość powietrza w domach można jednak poprawić za pomocą oczyszczaczy, które poradzą sobie nie tylko z pyłami z zewnątrz, ale i tymi "domowymi" - drobnoustrojami (bakteriami i wirusami), pyłkami, grzybami, pleśnią, kurzem, roztoczami. Oczyszczacze zasysają zanieczyszczone powietrze, przepuszczają przez różne filtry, a na koniec wydmuchują oczyszczone powietrze. Wyróżniamy trzy rodzaje filtrów: wstępny - do usuwania sierści lub kurzu, główny - radzący sobie z mniejszymi zanieczyszczeniami, takimi jak pyłki i zarodniki pleśni oraz antyzapachowy, pozwalający pozbyć się np. woni dymu tytoniowego. Każdy oczyszczacz powietrza ma filtr główny, filtry: wstępny i antyzapachowy są dodatkową opcją.

Aby poradzić sobie z zanieczyszczeniami z zewnątrz (pyłami zawieszonymi PM2,5 i PM10), trzeba wybrać urządzenie z filtrem HEPA, ponieważ potrafią one zatrzymywać cząsteczki o tak małej średnicy. Oczyszczacze z filtrem węglowym sprawdzą się natomiast w usuwaniu zanieczyszczeń gazowych, m.in. dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu. Usuwają również zapachy, np. dymu tytoniowego, odpadów organicznych i zapachy pochodzenia chemicznego. Z kolei oczyszczacze wodne oprócz oczyszczania nawilżają pomieszczenia. Oczyszczacze z lampą UV trwale uszkadzają jądra komórkowe szkodliwych dla zdrowia mikroorganizmów, eliminując roztocza, bakterie i wirusy. Urządzenia plazmowe oczyszczają, nawilżają i jonizują powietrze. Oczyszczacze z jonizatorem mają również możliwość uzupełniania niedoboru jonów ujemnych, zapewniając ich równowagę z jonami dodatnimi, pozytywnie wpływającą na funkcjonowanie organizmu. Skuteczność oczyszczaczy powietrza w usuwaniu zanieczyszczeń wynosi od 85 do 99 procent - w zależności od modelu sprzętu i rodzaju zastosowanego filtra.

Oczyszczacze powietrza wystarczy podłączyć do źródła zasilania, jednak korzystając z nich trzeba pamiętać, by nie ustawiać ich w odległości mniejszej niż 15 cm od innych sprzętów elektrycznych ani w wilgotnych pomieszczeniach. Oczyszczacz działa efektywniej, gdy w pomieszczeniu są zamknięte okna i drzwi, ale należy pamiętać, że urządzenie nie zastępuje wentylacji. Oczyszczacze powietrza kosztują od tysiąca do kilku tysięcy złotych.

Jak się ochronić przed smogiem: rośliny oczyszczające powietrze

Jak się ochronić przed zanieczyszczeniem powietrza? Rozwiązaniem są rośliny - w wyniku fotosyntezy pobierają z powietrza dwutlenek węgla, oddając życiodajny tlen. Neutralizują też dwutlenek siarki i metale ciężkie - miedź, cynk, kadm, ołów. Drzewa wychwytują też cząsteczki pyłów i sadzy oraz substancje gazowe z powietrza. Z tego samego powodu zaleca się zastosowanie w przestrzeni miejskiej dużej ilości trawników, pnączy, ogrodów na dachach budynków.

Rośliny minimalizują nie tylko zanieczyszczenia powietrza na zewnątrz budynków, ale i te często pojawiające się w zamkniętej przestrzeni naszych domów.

Rośliny doniczkowe odfiltrowują takie substancje jak: formaldehyd, benzen, ksylen, amoniak, toluen

Już w 1989 roku NASA w swoim raporcie "Interior Landscape Plants for Indoor Air Pollution Abatement" opublikowała listę roślin, które najskuteczniej oczyszczają powietrze.

Sprawdź tutaj: >> Rośliny oczyszczające powietrze: lista NASA <<

Źródła:

1. Raport GIOŚ można pobrać na stronie: http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/maps/air/quality/type/R

2. Dostęp do publikacji na stronie: http://sojp.wios.warszawa.pl/?page=pm [dostęp z dnia 18.12.2017]

3. Materiały prasowe kampanii "TworzyMY atmosferę" dostępne na stronie: http://www.tworzymyatmosfere.pl/wplyw-zanieczyszczenia-powietrza-na-zdrowie [dostęp z dnia 18.12.2017]

4. Dostęp do publikacji na stronie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4690091/ [dostęp z dnia 18.12.2017]

5. Dostęp do publikacji na stronie: https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2012/pdfs/pr213_E.pdf [dostęp z dnia 18.12.2017]

O autorze

Anna Sierant

Redaktor prowadząca działy Psychologia i Uroda, a także stronę główną w serwisie Poradnikzdrowie.pl. Jako dziennikarka współpracowała m. in. z "Wysokimi Obcasami", serwisami: dwutygodnik.com i entertheroom.com, kwartalnikiem "G'RLS Room". Współtworzyła również magazyn internetowy "Pudrowy Róż". Prowadzi blog jakdziewczyna.wordpress.com.

Czytaj więcej artykułów tego autora

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

Anna Sierant