Zawał serca - objawy zawału serca - przyczyny i leczenie

Weryfikacja

Autor: lek. Maciej Grymuza

Zawał serca i jego objawy to konsekwencja postępującej choroby niedokrwiennej serca, a jednocześnie najgroźniejsza jej postać. Na zawał serca zapada rocznie około 100 tysięcy osób, dlatego warto poszerzyć swoją wiedzę na temat tej choroby. Co to jest zawał serca? Jakie są przyczyny i objawy zawału serca, na czym polega leczenie oraz jak zapobiec zawałowi serca.

Spis treści

1. Zawał serca - objawy
2. Zawał serca - przyczyny
3. Zawał serca - rozpoznanie i badania pomocnicze
4. Zawał serca - leczenie
5. Zawał serca - rehabilitacja
6. Zawał serca - powikłania i rokowania

Zawał serca (mięśnia sercowego), a właściwie ostry zespół wieńcowy, spowodowany jest nagłym ograniczeniem przepływu krwi przez tętnice wieńcowe.

Tętnice wieńcowe, czyli naczynia doprowadzające krew do mięśnia sercowego, zwykle są dwie – większa lewa oraz mniejsza - prawa.

Przyczyną dolegliwości w ostrym zespole wieńcowym jest zawsze niedokrwienie mięśnia sercowego. Stopień jego nasilenia jest podstawą wprowadzenia typów zawału serca.

Zmiany w EKG lub ich brak odpowiadają stopniowi zwężenia naczynia i ta prawidłowość pozwala podzielić zawał serca na:

• ostry zespół wieńcowy bez uniesienia odcinka ST - gdy przepływ jest zmniejszony, ale zachowany
• ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST - gdy tętnica jest całkowicie zamknięta

W obu powyższych przypadkach markery biochemiczne są podwyższone, w obu mogą występować zmiany w odcinku ST w EKG, ale podstawą podziału jest uniesienie tego odcinka.

Stanem podobnym do zawału pod względem występujących objawów jest dławica piersiowa niestabilna. Jednak w tym przypadku nie występują ani zmiany w EKG ani podwyższone markery, dominuje ból w klatce piersiowej.

Sprawdź, jak wygląda budowa anatomiczna ludzkiego serca

Zobacz galerię 5 zdjęć

Zawał serca - objawy

Wielkość tętnicy wieńcowej, która ulegnie zamknięciu oraz stopień tego zamknięcia decydują o tym, jak bardzo groźny jest zawał. Dlatego objawy zawału serca mogą być zróżnicowane.

Gdy zablokowana jest mała tętnica, możemy go w ogóle nie odczuć, natomiast zamknięcie dużej tętnicy może nawet skończyć się śmiercią.

Najważniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej, który jest:

• wywoływany przez czynniki, takie jak wysiłek fizyczny, zimne powietrze czy stres
• stały
• silny
• piekący
• gniotący
• dławiący
• promieniuje do szyi, lewego ramienia, czasem do brzucha
• nie ustępuje po ustaniu działania przyczyny ani po - stosowanej przez niektórych pacjentów z chorobą niedokrwienną serca - nitroglicerynie

Inne objawy zawału serca to:

• duszność
• bladość
• poty
• kołatanie serca
• przyspieszenie bicia serca

Zdarza się, że objawami zawału są:

• omdlenie
• ból brzucha
• nudności
• stan podgorączkowy

Jednak są one znacznie mniej specyficzne, a przy ich wystąpieniu zawał podejrzewa się dopiero po wykluczeniu innych, bardziej typowych przyczyn takich symptomów.

Oczywiście wymienione dolegliwości mogą występować pojedynczo, kilka na raz, bardzo rzadko - wszystkie.

Zdarza się, że zawał serca ma niecharakterystyczne objawy lub nie ma ich wcale, a jego wystąpienie diagnozuje się dopiero po długim czasie od wystąpienia na podstawie zmian w EKG czy badań obrazowych.

Zawał serca - przyczyny

Zawał serca najczęściej powoduje miażdżyca, czyli zwężenie naczynia przez odkładający się między innymi cholesterol. Jednak miażdżyca narasta powoli, dlaczego więc powoduje ona zawał, który jest stanem nagłym?

Przyczyną są uszkodzenia blaszki miażdżycowej. Niektóre z nich to tak zwane blaszki niestabilne, które łatwo ulegają pęknięciu. To z kolei płytki krwi rozpoznają jako przerwanie naczynia i zaczynają przyłączać się w tym miejscu. Ponadto następuje skurcz tętnicy.

Oba te efekty, gdy mają zbyt duże nasilenie, powodują zamknięcie naczynia i wystąpienie niedokrwienia.

Czynniki ryzyka zawału serca wpływają właśnie na tworzenie się blaszek miażdżycowych i ich pękanie. Do najlepiej poznanych czynników ryzyka należą:

• hiperlipidemia, czyli nadmiar "złego cholestrolu" LDL
• palenie papierosów
• cukrzyca
• nadciśnienie tętnicze
• otyłość
• brak aktywności fizycznej
• niewłaściwa dieta

Wszystkie te czynniki możemy modyfikować i znacznie zmniejszyć ryzyko zawału serca prowadząc zdrowy tryb życia. Istnieje też kilka czynników, na które nie mamy wpływu: wiek i płeć (bardziej narażeni są mężczyźni oraz osoby starsze), występowanie zawału w rodzinie.

Rzadziej do zawału prowadzą:

• skurcz tętnicy wieńcowej
• zapalenie tętnicy wieńcowej
• zator (fragment zakrzepu z innego miejsca płynący z prądem krwi)
• wady anatomiczne
• bardzo nasilona niedokrwistość
• ciężkie wady zastawki aortalnej

W dwóch ostatnich przypadkach zawał spowodowany jest niedostatecznym dostarczaniem tlenu w stosunku do zapotrzebowania mięśnia sercowego.

Zawał serca - rozpoznanie i badania pomocnicze

Rozpoznanie zawału serca stawia się na podstawie:

• objawów, zwłaszcza bólu w klatce piersiowej
• EKG
• badania krwi (tak zwanych markerów zawału serca)

W zapisie EKG lekarz ocenia głównie odcinek ST i w zależności od zmian w ich zakresie może zdiagnozować zawał nawet bez potwierdzania go badaniem krwi. Natomiast na podstawie EKG można czasem stwierdzić, która z tętnic wieńcowych uległa zamknięciu i która część serca jest niedokrwiona.

Markerów zawału serca jest kilka, najczęściej badane to enzym troponina i kinaza kreatynowa. Podwyższony ich poziom pozwala postawić diagnozę.

Wzrost poziomu markerów zwykle nie występuje jednak równocześnie z pojawieniem się objawów, dlatego czasem, aby potwierdzić ostry zespól wieńcowy, potrzebny jest szereg badań krwi w odstępach kilku godzin.

Ważne jest nie tylko przekroczenie normy, ale także zmiany ilości oznaczeń w czasie.

Rzadziej stosowanym badaniem jest echokardiografia, która pozwala zdiagnozować ewentualne natychmiastowe powikłania zawału serca, takie jak wady zastawek, czy uszkodzenie ściany serca. Tomografię komputerową wykonuje się wyjątkowo.

W przypadku stwierdzenia ostrego zespołu wieńcowego w EKG i/lub w badaniach biochemicznych przeprowadza się koronarografię (angiografię naczyń wieńcowych).

W ten sposób potwierdza się wystąpienie zawału, można także stwierdzić które naczynie jest zamknięte i natychmiast podjąć leczenie.

Koronarografia polega na podaniu środka kontrastującego do tętnic wieńcowych i uwidocznieniu ich poprzez prześwietlenie promieniami RTG klatki piersiowej.

Zawał serca - leczenie

Leczenie zawału serca rozpoczyna się jeszcze przed przyjęciem pacjenta do szpitala.

Jeśli zespół pogotowia podejrzewa ostry zespół wieńcowy, podaje pacjentowi leki, między innymi kwas acetylosalicylowy i tlen.

Leczenie szpitalne zależy od tego, jaki jest to typ zawału, stan pacjenta oraz możliwości techniczne szpitala, do którego trafił chory.

W przypadku ostrego zespołu wieńcowego z uniesieniem odcinka ST najczęściej pacjenta poddaje się przezskórnej angioplastyce wieńcowej (PCI), najlepiej w przeciągu 2 godzin od przyjęcia do szpitala.

Alternatywą jest leczenie fibrynolityczne, czyli rozpuszczanie zakrzepu lekami podawanymi dożylnie, rzadko operacja wszczepienia by-passów.

Wymienionym strategiom leczenia zawsze towarzyszy leczenie farmakologiczne - doustne oraz dożylne. Jeśli zdiagnozowany zostanie ostry zespół wieńcowy bez uniesienia odcinka ST, decydujący jest stan pacjenta - między innymi częstość rytmu serca, ciśnienie tętnicze czy markery zawału serca.

Zawał serca - rehabilitacja

Rehabilitacja po zawale serca jest elementem terapii, może być prowadzona przez około 2-3 miesiące.

Po zakończeniu leczenia i rehabilitacji należy pamiętać o utrzymaniu wydolności fizycznej poprzez regularne ćwiczenia. Intensywność wysiłku musi być dostosowana do możliwości pacjenta.

Czytaj też: Rehabilitacja kardiologiczna: zasady ogólne

Zaleca się umiarkowany półgodzinny wysiłek, minimalnie 3 razy w tygodniu, a najlepiej 5 do 7 razy w tygodniu. Najlepsze aktywności to:

• marsz
• nordic walking
• jazda na rowerze
• pływanie
• taniec

Zawał serca - powikłania i rokowania

Pomimo zaawansowanych i coraz skuteczniejszych metod leczenia, zawał serca jest poważną chorobą mogącą mieć niebezpieczne konsekwencje. Powikłania nie zdarzają się często, możliwe są między innymi:

• niewydolność serca
• pęknięcie ściany serca
• zaburzenia rytmu serca
• zaburzenia funkcji zastawek

Po zawale konieczna jest kontynuacja terapii: wspomniany już regularny wysiłek fizyczny, redukcja wymienionych na początku artykułu czynników ryzyka oraz leczenie farmakologiczne, w tym przeciwdziałanie miażdżycy oraz leki hamujące aktywność płytek krwi.

Pacjenci po zawale powinni pozostać pod stałą opieką lekarza, częstość wizyt jest różna, zwykle jest to co 3-6 miesięcy.

Czytaj też: Pierwsza pomoc przy zawale serca

O autorze

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

4,99 zł

KUP TERAZ

Zadbaj o wzrok Pielęgnacja, ochrona, specjalistyczne badania - e-poradnik

• co wpływa na pogorszenie się wzroku
• jak możesz ulżyć swoim oczom
• co jeść, by były one w dobrej kondycji
• jak przebiegają specjalistyczne badania wzroku
• jak leczyć najczęstsze choroby oczu: jaskrę, zaćmę, zwyrodnienie plamki żółtej itd.

lek. Maciej Grymuza