Niepłodność - przyczyny, diagnostyka, metody leczenia niepłodności

Niepłodność to coraz częstszy problem. Już niemal co piąta para potrzebuje pomocy lekarzy, aby mieć dziecko. Na szczęście medycyna potrafi im pomóc coraz skuteczniej. W Polsce również dostępne są najnowocześniejsze metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Zobacz, jakie badania diagnozują niepłodność męską i kobiecą.

Niepłodność to dramat wielu par. Kiedyś pozostawały z tym problemem same, dziś mogą liczyć na pomoc medycyny, która ma w tej dziedzinie ogromne osiągnięcia. O niepłodności lekarze mówią, gdy do ciąży nie dochodzi po roku regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji. W takiej sytuacji jest ok. 20 proc. par.

Czy już wtedy trzeba się wybrać do lekarza? Jeśli oboje partnerzy są bardzo młodzi, można z tym jeszcze poczekać – w ciągu następnego roku dochodzi do poczęcia u kolejnych kilku procent par. Jeżeli jednak oboje, a zwłaszcza kobieta, przekroczyli trzydziestkę, lepiej nie zwlekać tylko zgłosić się do lekarza specjalizującego się w leczeniu niepłodności. W pewnych sytuacjach warto rozpocząć diagnostykę nawet przed upływem roku.

Spis treści

1. Przyczyny niepłodności
2. Przyczyny niepłodności męskiej - coraz gorsza jakość nasienia
3. Inne przyczyny niepłodności u mężczyzn
4. Przyczyny niepłodności u kobiet
5. Etapy leczenia niepłodności
6. Badania na płodność mężczyzn
7. Badania na płodność kobiet
8. Metody leczenia niepłodności

Przyczyny niepłodności

To nieprawda, że za niepłodność zwykle odpowiedzialna jest kobieta. Równie często – i coraz częściej – przyczyną kłopotów jest czynnik męski. Jest on bezpośrednio odpowiedzialny za brak ciąży u ok. 20 proc. par, a współistnieje z innymi przyczynami u kolejnych 30–40 proc.

Przyczyny niepłodności męskiej - coraz gorsza jakość nasienia

Jakość nasienia od lat się pogarsza. W 2010 r. Światowa Organizacja Zdrowia uznała za normalną koncentrację co najmniej 14 mln plemników w 1 ml nasienia, podczas gdy 50 lat temu normą było 40–60 mln plemników w 1 ml nasienia.

Coraz gorsze nasienie to skutek m.in. zanieczyszczenia środowiska, stresującego i niehigienicznego stylu życia (używki), przegrzewania jąder.

Inne przyczyny niepłodności u mężczyzn

Inne przyczyny niepłodności po stronie mężczyzny to:

• obustronne wnętrostwo,
• przebycie ostrych chorób zakaźnych z odczynem w jądrach,
• zabiegi chirurgiczne na jądrach i powrózkach nasiennych,
• zaburzenia erekcji i ejakulacji,
• zaburzenia hormonalne lub genetyczne.

Przyczyny niepłodności u kobiet

U kobiet częstą przyczyną braku ciąży są zaburzenia jajeczkowania. Mogą one być skutkiem zespołu policystycznych jajników, schorzeń tarczycy, niewydolności układu podwzgórzowo-przysadkowego, hiperprolaktynemii czy nadmiernej masy ciała.

Inną częstą przyczyną niepłodności jest niedrożność jajowodów, spowodowana np. zrostami powstałymi po operacjach w jamie brzusznej, endometriozie, przebytych stanach zapalnych. Niekiedy przyczyny braku ciąży w ogóle nie można ustalić – mówi się wtedy o niepłodności idiopatycznej.

Etapy leczenia niepłodności

Niemożność zajścia w ciążę to zawsze problem obojga partnerów, dlatego oboje powinni jednocześnie zgłosić się do lekarza i poddać badaniom. Pierwszym ważnym elementem diagnostyki jest wywiad lekarski. Uzyskane z niego dane pozwalają ustalić szanse na samoistną ciążę lub od razu ukierunkować na leczenie.

Zasadą, którą powinni kierować się lekarze i pacjenci, jest wykonywanie tylko niezbędnych badań. Należy zaniechać uciążliwej, długotrwałej diagnostyki, robienia badań, które niewiele wnoszą do sposobów postępowania.

Badania na płodność mężczyzn

Podstawowym testem diagnostycznym w określeniu płodności mężczyzny jest badanie nasienia (wykonane dwukrotnie). Powinno ono być powiązane z wywiadem. Jeśli z wywiadu wynika, że są jakieś nieprawidłowości, albo nieprawidłowe są wyniki badania nasienia, trzeba przeprowadzić u mężczyzny badanie fizykalne z uwzględnieniem budowy narządów płciowych.

Bardziej szczegółowe badania (zaawansowane metody oceny nasienia, badania hormonalne, genetyczne, USG) należy rozważyć u par z niepłodnością idiopatyczną, a także w przypadkach nieskutecznego leczenia partnerki. W określonych sytuacjach robi się test na przeciwciała przeciwplemnikowe w nasieniu (ASA).

Badania na płodność kobiet

U kobiety diagnostykę również zaczyna się od wywiadu i badania ginekologicznego. Lekarz pyta o wiek, datę pierwszej miesiączki, długość cyklu, objawy towarzyszące owulacji i miesiączce, schorzenia w rodzinie, przebyte stany zapalne, choroby i operacje.

Bardzo ważna jest ocena owulacji, której dokonuje się na podstawie wywiadu, USG jajników oraz badania stężenia progesteronu na 7 dni przed spodziewaną miesiączką.

U kobiet nieregularnie miesiączkujących należy ustalić przyczynę zaburzeń, oceniając w badaniu USG obraz jajników i wykonując dodatkowe badania stężenia progesteronu na 7 dni przed spodziewaną miesiączką. U kobiet nieregularnie miesiączkujących należy ustalić przyczynę zaburzeń, oceniając w badaniu USG obraz jajników i wykonując dodatkowe badania hormonalne.

U pań z brakiem miesiączek sprawdza się stężenie prolaktyny, LH i FSH; w przypadku hiperprolaktynemii wykonuje się rezonans magnetyczny. U kobiet regularnie miesiączkujących, ale w późnym wieku rozrodczym, po operacjach na jajnikach lub zaawansowanej endometriozie bada się stężenie FSH w 3. dniu cyklu, by ocenić rezerwę jajnikową.

Do oceny stanu anatomicznego narządów rodnych służą: USG, histerosalpingografia (HSG), laparoskopia i histeroskopia. HSG pozwala rozpoznać, czy jajowody są drożne lub występują zrosty. Informuje też o kształcie jamy macicy i zmianach w jej obrębie (przegroda, mięśniaki).

Skuteczna jest laparoskopia, ale to badanie drogie i związane z ryzykiem powikłań, wykonuje się je wiec dopiero wtedy, gdy nieprawidłowe są wyniki badan USG lub HSG.

Metody leczenia niepłodności

Spośród wielu proponowanych w przeszłości metod leczenia tylko nieliczne okazały się naprawdę skuteczne.

Metody te to:

• leczenie operacyjne wybranych zmian,
• indukcja owulacji,
• inseminacja domaciczna,
• zapłodnienie pozustrojowe.

miesięcznik "Zdrowie"