HORMONY w ciąży – prawdziwe tornado

Hormony w ciąży dają się we znaki każdej kobiecie. Nudności, zgaga, huśtawka nastrojów to tylko niektóre efekty uboczne burzy hormonów, która rozpoczyna się już w momencie zapłodnienia. Hormony w ciąży powodują prawdziwą rewolucję. Występują w bardzo małym stężeniu, a mimo to mają ogromny wpływ na nasze zdrowie, uczucia i zachowanie.

Spis treści

1. Progesteron w ciąży
2. Gonadotropina kosmówkowa (hCG)
3. Relaksyna
4. Hormon luteinizujący (LH)
5. Estrogeny
6.  Oksytocyna
7. Prolaktyna

Od chwili zapłodnienia nie tylko gwałtownie nasila się wydzielanie hormonów już funkcjonujących w organizmie, ale zaczyna się również produkcja nowych, występujących wyłącznie w okresie ciąży. Ta nagła zawierucha hormonalna ma na celu zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju płodu i przygotowanie organizmu kobiety do porodu. Niestety, skutkiem ubocznym działania hormonów są takie objawy, jak nudności, zgaga, zaparcia czy tzw. humory, czyli niestabilność emocjonalna.

Progesteron w ciąży

Progesteron to żeński hormon płciowy produkowany przez jajniki w niewielkich ilościach już przed ciążą. Co miesiąc progesteron wraz z estrogenami przygotowuje śluzówkę macicy na przyjęcie zarodka, a gdy do zapłodnienia nie dochodzi, powoduje złuszczenie śluzówki macicy i jej wydalenie wraz z krwią menstruacyjną. Inaczej dzieje się, gdy jajeczko zostaje zapłodnione – wtedy progesteron wchodzi do akcji – jego poziom wzrasta stukrotnie!

Progesteron to hormon prorodzinny – jego zadaniem jest utrzymanie ciąży i… jest odpowiedzialny za większość ciążowych dolegliwości.

Progesteron odpowiada za zagnieżdżenie się jaja  w macicy, a następnie za jego bezpieczny rozwój. Przede wszystkim zapobiega zbyt silnym i przedwczesnym skurczom oraz reguluje funkcje łożyska. W wyniku oddziaływania na relaksynę rozluźnia mięśnie i więzadła, przygotowując organizm kobiety do porodu. Innym ważnym zadaniem progesteronu jest udział w przygotowaniu gruczołów mlekowych do produkcji mleka (poprzez oddziaływanie na prolaktynę). Dopiero przed porodem stężenie progesteronu nieco spada, co jest dla macicy sygnałem do silniejszych skurczów i rozpoczęcia akcji porodowej. Dalszy spadek stężenia progesteronu następuje po urodzeniu dziecka¹.

Dotkliwe objawy związane z progesteronem obejmują:

• rozluźnienie mięśni nie tylko układu rozrodczego, ale też pokarmowego, czego efektem są zaparcia i wzdęcia; rozluźnienie zwieracza między przełykiem a żołądkiem jest przyczyną zgagi;
• zwolniony przepływ krwi, co może sprzyjać krwawieniom z nosa i żylakom;
• wahania nastroju, a nawet depresję poporodową w wyniku spadku stężenia tego hormonu w połogu;
• zatrzymanie wody w organizmie, co jest przyczyną obrzęków;
• bolesną tkliwość piersi;
• nasilone działanie gruczołów łojowych i potowych, w wyniku czego szybciej przetłuszczają się włosy, a na skórze mogą pojawić się wypryski;
• ostudę, czyli przebarwienia na twarzy – to wynik wzrostu stężenia zarówno progesteronu, jak i estrogenów; ciemnieją także brodawki sutkowe, pępek, kresa (pionowa kreska na brzuchu) oraz krocze.

Gonadotropina kosmówkowa (hCG)

Gonadotropina kosmówkowa to hormon produkowany od ok. 7. dnia po zapłodnieniu (gdy zarodek jest w stadium blastocysty)1. Odgrywa bardzo ważną rolę w produkcji hormonów koniecznych do utrzymania ciąży, zwłaszcza progesteronu. Gonadotropina powinna występować wyłącznie w ciąży, to właśnie jej obecność w moczu i we krwi wykrywają testy ciążowe. Najwyższe stężenie hCG obserwuje się w I trymestrze, następnie jej poziom spada¹.

Dotkliwe objawy związane z hCG obejmują:

• nudności i wymioty w I trymestrze.

Relaksyna

Relaksyna to hormon wytwarzany przez jajniki wyłącznie w okresie ciąży.

Gdy zbliża się poród relaksyna powoduje rozluźnienie więzadła kości spojenia łonowego i rozmiękczenie tkanki miękkiej kanału rodnego; istotne znaczenie ma zwłaszcza rozluźnianie szyjki macicy. Dzięki temu kanał rodny jest lepiej przygotowany do tego, by dziecko mogło wydostać się na zewnątrz.

Dotkliwe objawy związane z relaksyną obejmują:

• rozluźnienie połączenia kości spojenia łonowego (w 28.–32. tygodniu ciąży) często skutkuje tępym bólem w okolicy łonowej.

Hormon luteinizujący (LH)

Hormon luteinizujący jest wytwarzany przez przysadkę mózgową, jego zadaniem jest stymulacja organizmu do wytworzenia jajeczka. Po zapłodnieniu działanie LH skutkuje zwiększoną produkcją progesteronu. W późniejszej fazie ciąży (za pośrednictwem progesteronu) działa rozkurczowo na mięsień macicy.

Estrogeny

Estrogeny zwane są hormonami kobiecości. Przed zajściem w ciążę estrogeny odpowiadają za wykształcenie żeńskich cech płciowych i regulują cykl menstruacyjny, stymulując owulację. Po zapłodnieniu przygotowują śluzówkę macicy na przyjęcie zarodka i podtrzymują ciążę. Estrogeny i progesteron zapoczątkowują zmiany w mięśniu macicy – rozciąganie i przerost tkanek mięśniowych. Dzięki estrogenom macica się powiększa i staje się bardziej ukrwiona, a podczas porodu jej mięsień jest podatny na działanie, pobudzającej skurcze, oksytocyny. Estrogeny wpływają też na rozwój kanalików mlekowych w piersiach. Dodają przyszłym mamom urody – dzięki nim piersi stają się większe, sylwetka zaokrąglona, włosy gęstsze i błyszczące, a skóra gładsza. Wpływają również na psychikę, budząc instynkt budowania gniazda, pod wpływem którego kobieta przygotowuje swoje otoczenie na przyjęcie dziecka. W ciąży stężenie estrogenów sukcesywnie wzrasta, po porodzie zaś gwałtownie spada.

Dotkliwe objawy związane z estrogenami obejmują:

• zwiększenie ilości krwi przepływającej przez istotne narządy, co może skutkować krwawieniem z dziąseł i z nosa;
• nagły spadek stężenia estrogenów po porodzie może nasilać u matki nastroje depresyjne.

 Oksytocyna

Oksytocyna to hormon powodujący skurcze macicy podczas porodu, połogu i orgazmu. Hormon ten jest obecny już podczas ciąży, ale dopiero podczas porodu (za sprawą estrogenów) mięsień macicy uwrażliwia się na jego działanie i regularnie się kurczy. Po porodzie oksytocyna wydziela się podczas ssania piersi przez dziecko – powoduje to wypływanie mleka, a jednocześnie obkurczanie się macicy¹. Oksytocyna zwana jest hormonem miłości, ponieważ wywołuje u matki opiekuńcze zachowania wobec dziecka i odpowiada za budowanie emocjonalnej więzi między nimi.

Dodatkowy plus oksytocyny

• dzięki oksytocynie podczas karmienia piersią niektóre kobiety odczuwają satysfakcję seksualną, a nawet przeżywają orgazm!

Prolaktyna

Prolaktyna nazywana bywa hormonem mlecznym. Wytwarzana przez przysadkę mózgową prolaktyna to tzw. hormon macierzyństwa – hamuje u kobiety zainteresowanie seksem, a kieruje jej uwagę na dziecko. Już podczas ciąży poziom prolaktyny wzrasta 10-krotnie, ale w pełni dochodzi ona do głosu po porodzie – pod jej wpływem w piersiach wytwarzany jest pokarm. Po zakończeniu karmienia jej stężenie znacznie spada.

Dodatkowe plusy prolaktyny:

• podczas laktacji wysokie stężenie prolaktyny hamuje owulację, co zapobiega zbyt szybkiemu zajściu w kolejną ciążę;
• dobrze wpływa na relacje z dzieckiem – dzięki niej matka ma więcej siły i lepiej znosi niedogodności związane z opieką nad maluchem, np. nieprzespane noce.

Piśmiennictwo:

Bacz A., Zmiany fizjologiczne u kobiet w ciąży (układ endokrynny), Medycyna Praktyczna

miesięcznik "M jak mama"